Catacombe is de eerste film die Victor D. Ponten in zijn eentje regisseerde, het acteerdebuut van Willem (van The Opposites), en heeft een prachtige bijrol van Steen. Genoeg redenen voor HIJS om een tripje naar Tuschinski in Amsterdam te maken zodat we bij de première aan konden schuiven van film die we met een gerust hart als de 8 Mile van het voetbal durven omschrijven.
“Weet je wat ik dacht toen ik je voor het eerst zag?”, vraagt hij hoopvol wanneer hij hun dochtertje naar bed heeft gebracht. Ze wil het niet horen. Te vaak heeft ze al teveel mooie woorden van hem te horen gekregen. Teveel gebroken beloftes, teveel toekomstbeelden die in rook opgegaan zijn. Het is niet dat ze niet meer van hem houdt; ze ziet nog altijd wat haar ooit zo aantrok in hem. Dat is juist de reden dat het uit elkaar vallen van hun relatie nog altijd zo’n pijn doet. Ze hoeft hem maar te zien om eraan herinnerd te worden wat het allemaal had kunnen zijn, maar nooit meer worden zal. Liefde en haat kunnen pijnlijk dicht bij elkaar liggen. Hij ziet haar irritatie, maar geeft het antwoord op zijn eigen vraag toch, in de hoop dat zijn charmes haar nog één keer bereiken kunnen: “Die is veel te slim voor mij.”
Dat Jermaine Slagter met die observatie helemaal gelijk had, is voor de kijker dan al wel duidelijk. Niet dat de hoofdpersoon van de film Catacombe, de nieuwste film van Victor D. Ponten, een idioot is, of een klootzak. Integendeel, hij doet enorm zijn best om het leven dat hem door de vingers glipt te behouden, en de mensen om hem heen juist verdere pijn te besparen. Maar zijn gokverslaving heeft hem al zover naar beneden getrokken in het moeras dat zijn leven tegenwoordig is, dat al zijn pogingen hem alleen maar dieper doen zinken. Het enige wat hij nog heeft is zijn trots, en laat dat nou net zijn wat hem ervan weerhoudt om te vragen om de hulp die hij zo hard nodig heeft.
“Wie naar ‘Catacombe’ gaat met de verwachting een klassieke sportfilm te zien, waarin de sympathieke underdogs uiteindelijk die onmogelijke overwinning binnenslepen, komt bedrogen uit.”
Slagter is voetballer voor FC Barkas, een club die zowel op financieel als sportief gebied geen hoogvlieger is, en in een degradatiestrijd verwikkeld is. Hij is op leeftijd, maar ook weer niet oud genoeg om de honger naar een glorieuze punt achter zijn carrière op te geven. Een paar goeie jaren móeten er nog wel inzitten, toch? Het maakt hem tot een working class hero, die naast de sores van zijn eigen leven zo nog de dromen van een klein legertje andere working class heroes op zijn schouders meetorst.
Wie echter naar Catacombe gaat met de verwachting een klassieke sportfilm te zien, waarin de sympathieke underdogs uiteindelijk die onmogelijke overwinning binnenslepen, komt bedrogen uit. Catacombe heeft qua toon en sfeer meer gemeen met films als 8 Mile of het eerste deel uit de Rocky cyclus, dan met zulke feelgood-spektakels. Dat Jermaine Slagter uiteindelijk in de handen van gangsters die een matchfixing-syndicaat runnen terechtkomt, zie je al van begin af aan aankomen. Het is zijn tragische gevecht tegen wat al die tijd al onvermijdelijk lijkt, dat het leitmotiv van de film vormt.
Het kan niet makkelijk zijn iemand die eigenhandig zijn leven zo ruïneert, en vele mensen om hen heen in zijn val meesleurt, toch als sympathieke hoofdpersoon neer te zetten, maar Willem de Bruin (die we kennen als de helft van The Opposites) speelt het klaar. Het is een indrukwekkend acteerdebuut, waarbij hij nota bene de hele film dragen moet; er is geen scene waar hij niet in speelt. Maar hij is niet de enige rapper die opvalt in de film, want ook al is Steen zijn rol geen grote, hij schittert er wel in. Als rechterhand van de gangsterbaas waarbij Slagter zijn gokschuld heeft, rijdt hij een jochie dat door een tunnel fietst met zijn wagen klem, en het griezelige cynisme druipt af van zijn ‘waarschuwing’ voor de ‘engnekken’ die er rond rijden.
Dat de producenten de verrassende, maar geslaagde keuze voor de rappers in die rollen maakten, is wellicht wat minder verrassend als je weet dat het hier om dezelfde mensen gaat die ooit onder de naam Habbekrats clips voor de hele Nederlandse rap gimma maakten. Eerder maakte hij met Rabat samen met Jim Taihutta al zijn regiedebuut, en met Catacombe zwaait Victor D. Ponten solo de scepter over de film.
“De makers kennen de sfeer van een tochtig betonnen stadion, dat halfvol zit met mensen die tegen beter weten in hopen op een glimp van succes”
Dat doet hij meer dan behendig. De grauwheid van de film in zowel thema als beeld is beklemmend, maar nergens flets. Als Jermaine gelaten een scheldkanonnade van zijn huilende ex-vriendin Naomi (Liliana de Vries) ondergaat, is de scene belicht met kleurtinten die je in het dagelijks leven niet snel onder een straatlamp tegen zult komen, maar wel perfect de emoties van de scene ondersteunen.
Bovendien is de film, ondanks het matchfixing-thema, geen aanklacht tegen het voetbal, maar spat de liefde voor de rauwere kant van de sport er juist vanaf. Uit alles blijkt dat de makers de sfeer kennen van een tochtig betonnen stadion, dat halfvol zit met mensen die tegen beter weten in hopen op een glimp van succes. Rollen van cultfiguren uit het Nederlands voetbal als Björn van der Doelen en Glenn Helder (respectievelijk trainer en assistent-trainer van FC Barkas) onderstrepen dat gevoel én het realisme van de film.
Catacombe is daarmee alles behalve een aanklacht tegen voetballers die zich om laten kopen, of een kritische analyse van misstanden in de sportwereld, maar toont juist empathie voor hen die alles geven in een sport, voor een fractie van de beloningen daarin. En met de val van Jermain Slagter als emotionele kern, is dat een tragedie die zowel liefhebbers als leken niet onberoerd laten zal.
Catacombe draait in de Nederlandse bioscopen vanaf 13 september. De illustratie hierboven die Barry Pirovano van Steen in zijn “vieze boevenrol” maakte winnen als aluminium print? Dat kan via Football Culture.
