Volg je Rewriters op Instagram, dan zag je nog niet zo lang geleden ineens een hoop beelden uit Hong Kong langskomen, waar toen de meest recente editie van het festival HKwalls plaatsvond. Voor de nieuwste SAM spraken wij met graffiti-artist XEME, de man achter deze Instagram takeover en mede-organisator van het jaarlijkse festival. Een gesprek over Chinese kalligrafie, nachtvisie, en advertenties voor loodgieters.
“Ik ben begonnen met painten in 2001”, zegt XEME. “Er stond een lange muur langs mijn middelbare school die altijd gepaint werd. Dus ik zag steeds nieuw spul op die muur verschijnen als ik naar school liep. Ik wist toen nog helemaal niet dat zoiets graffiti heette. Maar ik ik vond het wel cool, en las steeds meer magazines en dingen die het erover hadden. Uiteindelijk raakte ik erdoor opgeslokt.”
Sindsdien reist hij heel de wereld over, en voorziet hij treinen en muren van pieces met een geheel eigen stijl. Twee stijlen, om precies te zijn, die duidelijk gerelateerd aan elkaar, maar wel degelijk verschillend. “In Hong Kong krijg je de kans niet om vrachttreinen te painten”, zegt hij, nadat hij net terug is van een trip naar Los Angeles, “dus wanneer ik in een donkere omgeving werk, versimpel ik mijn letters meer. Ik heb mijn night vision game zeker moeten verbeteren.” Hij lacht, voordat hij toevoegt “en ik heb een stuk sneller moeten leren painten!”
Maar betere nachtvisie is niet het enige dat hij opgepikt heeft van reizen door het buitenland. “Ik kan in andere plaatsen ook grote muurschilderingen doen; leren hoe ik mijn werk kan schalen en grotere composities kan maken is erg handig. Hong Kong is een erg drukke, compacte stad, met veel kleine ruimtes. Het is erg moeilijk er grote muren te vinden. Daar lopen we nu ook weer tegenaan, bij het zoeken van muren voor HKwalls.”
Hong Kong mag dan weinig plek voor zijn pieces hebben, tijd om ermee te experimenteren krijgt hij er voldoende. “Graffiti is niet heel populair [in Hong Kong] dus het heeft nog niet het punt bereikt waarop mensen er pissig om worden”, vertelt XEME. “Over het algemeen, als wij op publieke plekken painten, vinden mensen het eerder positief dan negatief. Zelfs wanneer we illegale spots doen en de politie komt, dan vinden ze het cool en laten ze ons onze gang gaan, en in het ergste geval vragen ze of we willen gaan. Ik denk niet dat hoe wij behandeld worden in de buurt komt van wat je in Europa of in de States meemaakt.”
Recentelijk heeft zijn drang naar experiment een nieuwe stijl opgeleverd, waarin dezelfde gekartelde randen als in zijn letters aanwezig zijn, maar waarbij hij er uitgebreide abstracte ontwerpen aan toevoegt, opgebouwd uit felle, contrasterende kleuren. Hij noemt ze ‘low-res pieces’, met hun egale kleurvlakken en design elementen die doen denken aan retro videogames, ‘80s popcultuur en digitale kunst. “Ik probeer weg te blijven van ‘pixel art’, daarom noem ik het low-res”, zegt hij half serieus over die stijl die hij zo ontwikkelde. “Ik wil veel meer low-res, abstract werk gaan doen in de toekomst.”
Naast het gebruik van muren als zijn canvas, schildert hij ook daadwerkelijke canvassen, al heeft hij daar een andere aanpak voor: “Ik doe meer abstracte elementen en penseelletters op canvas. Op muren schrijf ik toch vooral mijn naam.” Achter die penseelletters zit een rijke historie in China, waar de kunst van kalligrafie al duizenden jaren beoefend wordt en vele tradities kent. Door daar zijn visie vanuit de graffiti aan toe te voegen, creëert XEME iets dat zelden eerder gezien is, en waar niet iedereen het mee eens is.
“Traditiegetrouwen zijn het met sommige aspecten niet eens, zoals de volgorde waarin ik letters schrijf, hoe ik ze plaats en dat soort dingen”, zo legt hij uit. “Ik zie iedere letter als schildering op zich, en ik kom uit de graffiticultuur, waar stijl boven alles gaat. In graffiti blijven stijlen evolueren, maar deze duizenden jaren oude kunstvorm is in al die tijd nauwelijks veranderd, dus ik ben erg geïnteresseerd in het ontwikkelen van een nieuwe stijl van Chinese kalligrafie.” Dat dat discussie losmaakt is iets dat hij alleen maar verwelkomt: “Ik krijg wel commentaar over het een of het ander. Maar dat is meestal constructief en ik sta daar juist open voor.”
Voor XEME zit een deel van zijn plezier in het maken van kunst dan ook in hoe hij graffitistijlen vermengt met lokale cultuur. “Ik probeer elementen van Hong Kong in mijn kunst te stoppen, of het nu om letters gaat of bepaalde culturele verwijzingen.” Voorbeelden daarvan zijn te vinden in een expositie die hij met collega’s hield, waarin zij de rosse buurt van Hong Kong als onderwerp kozen. Of een expositie die helemaal draaide om advertenties van loodgieters. Inderdaad ja, advertenties van loodgieters.
“They king the city”, zegt hij met een zekere bewondering, over een verbazingwekkend fenomeen dat je in andere delen van de wereld niet snel tegenkomen zal. Als een soort tags, kun je in heel Hong Kong het telefoonnummer van een loodgieter op muren gekalkt vinden. “Dat doen ze gewoon”, zegt XEME over deze vorm van guerrilla marketing. “Mensen bellen de politie daar niet voor, ze hebben er begrip voor dat het gewoon om reclame voor loodgieterij gaat.”
Het is één van de opmerkelijke dingen aan Hong Kong waar hij zo van houdt. “We delen allemaal hetzelfde canvas op straat”, vindt hij. “En ik respecteer hen daarom.” Er zit een bepaalde eerlijkheid en authenticiteit in die hem aantrekt, juist in een stad die verzwolgen wordt door oppervlakkige modetrends en peperdure advertentiecampagnes: “Dat is een enorme issue voor Hong Kong, omdat het zo’n grote commerciële stad is. Overal waar je kijkt zijn reclames.”
Hij wil het straatbeeld niet puur door multinationals laten bepalen, simpelweg omdat ze er het geld voor hebben. Dus XEME claimt zijn stad terug, letter voor letter. Toch zou hij soms willen dat hij daarin wat meer medestanders had: “Chinese graffiti is nooit echt opgebloeid, als het op aantallen aankomt. Ik denk dat dat door een gebrek aan roots voor de cultuur komt, en een gebrek aan toekomstperspectief. Net als met voetbal en basketbal, hebben wij niet het fundament of die trainingsmogelijkheden die mensen hoop geven een baller te kunnen worden, dus het zaadje groeit niet.”
Dat de cultuur onder de oppervlakte blijft borrelen betekent echter niet dat die er niet is, en de mensen die er actief in zijn, doen dat met volle overgave. Misschien kan de moeite die zij steken in het organiseren van het HKwalls festival voeding geven aan het zaadje om verder te groeien, en uiteindelijk tot volle wasdom te komen.
“Dat hoop ik oprecht”, altwoordt XEME, “maar het belangrijkste is vooral dat we er lol mee hebben.”
Een onvertaalde versie van dit artikel is (samen met een heleboel dope foto’s en nog veel meer artikelen over graffiti en street art) te vinden in de nieuwste editie van SAM.
