Al sinds 2016 vindt in cultureel centrum Cacaofabriek te Helmond het Urban MatterZ festival plaats. Een jaarlijks terugkerend festival waarin de elementen van hiphop (rap, dans, turntablism en graffiti) ruimschoots aan bod komen. De organisatie nodigde HIJS uit om eens te komen kijken. Dit jaar werd namelijk stilgestaan bij het vijftig jaar bestaan van de cultuur, die ooit begon met een feestje in The Bronx, op een zomeravond in 1973. De organisatie had daarom een indrukwekkende line-up van bekende performers uit de begindagen van hiphop samengesteld. Op de poster prijkten de namen van The Sugarhill Gang, Melle Mel & Scorpio, Sparky-D, The Soul Sonic Force, DJ Too Tuff, Speed (Divorze) en Kurtis Mantronik (Mantronix). Henk Bakboord, oldskooler bij uitstek, nam de trein en begaf zich naar Helmond om zijn helden te bewonderen en eventueel te interviewen. Een verhaal over disstracks, luchtjes en beats slaan op lunchtafels.
Op aanraden van organisator Hans van de Berkmortel en eventpartner Leanne Carlisle meld ik me om 15.30 bij de poort van de Cacaofabriek; enkele dagen van tevoren had Hans me laten weten dat Kurtis Mantronik (Kurtis el Khaleel in zijn paspoort) ingestemd heeft met een kort interview. Best een eer, want Mantronik is niet zo happig op interviews geven.
Dolgelukkig met dit vooruitzicht wandel ik een nog lege zaal binnen, die een kopie van de oude zaal in de Amsterdamse Melkweg blijkt te zijn. Hier tref ik Doreen C. Broadnax, beter bekend als Sparky D. Er ontstaat een spontaan gesprek, “maar niet te lang, want ik moet zo soundchecken.”
Wij zijn van dezelfde generatie maar voor de jongelui: wie is Sparky D?
Sparky: “ik ben de eerste vrouwelijke battle-rapper, en kwam met een antwoord op Roxanne Shante’s Roxanne’s Revenge, omdat ze een crew uit Brooklyn beledigd had. Van dat antwoord, geproduceerd door Spyder D, zijn 300.000 exemplaren verkocht. Ik had een bloedhekel aan die Roxanne. En dat was eigenlijk best vreemd: we hadden elkaar nog nooit ontmoet! Ach, je weet hoe dat gaat in de rapscene: eerst diss je elkaar om dan toch iets van vriendschap op te bouwen. In 1985 brachten Roxanne Shante en ik uiteindelijk ‘Round One, Roxanne Shanté vs Sparky Dee‘ uit. Een battletrack, waarin we freestylen en elkaar dissen. In 1988 werd mijn eerste volledige album op B-Boy Records uitgebracht, This Is Sparky D’s World.”
Mooi verhaal! Maar wat doet Sparky D tegenwoordig?
“Oh man, teveel om op te noemen! Mijn eerste film staat op het punt om uit te komen en ik heb onlangs een geurtje genaamd Hiphop-Halleluja gelanceerd en binnenkort komt een nieuw album van mij uit.” Wijzend naar een tafeltje achter me, waar haar spullen staan uitgestald: “Die met de groene deksels zijn de herenluchtjes en met de zwarte zijn de damesluchtjes.”
Ik smeer er wat van uit op mijn hand. Ruikt redelijk tot goed!
Heb je een boodschap voor meiden die in jouw voetsporen willen treden?
“Het eerste wat me te binnenschiet is: houd je kleren aan! Al heb je een mooi lichaam, laat mensen je bewonderen om je skills en wíe je bent in plaats van wát je bent. Toentertijd zag ik eruit als een colaflesje maar ik ben nooit voor niemand behalve dan mijn partner uit de kleren gegaan. Ik heb een heftig leven achter de rug met misbruik, een crackverslaving en prostitutie maar nogmaals meiden… Wat ze je ook beloven: ga niet zomaar uit de kleren!”
Iets later komt Hans naar me toe met een lange, grijze man die ik onmiddellijk herken als Kurtis Mantronik. Hans neemt ons mee backstage naar de artiestenfoyer waar ik mijn vragen kan stellen. Kurtis blijkt uiterst vriendelijk en open.
Wanneer is Mantronix begonnen?
Kurtis Mantronik: “In 1985 begon Mantronix echt vorm te krijgen, maar al daarvoor was ik bezig op kleine schaal. In die tijd was ik net vanuit Canada naar NYC verhuisd. Een totale cultuurshock! In Canada woonde ik in een soort van duffige voorstad maar in NYC kwam ik met totaal andere jongeren in aanraking. Veelal zwarte kids, die tijdens de lunch beats op de tafel sloegen. Anderen begonnen hierop te rappen, wéér anderen waren aan het beatboxen. Ik was stomverbaasd!”
Was je dan niet bekend met het verschijnsel rap?
“Ik heb een achtergrond in de rockmuziek. Rap had niet mijn belangstelling, maar wat zich hier in mijn directe omgeving afspeelde was voor mij ongekend. Ik was gefascineerd, maar kon niet met hen meedoen. Ik was geen rapper, noch beatboxer. Voor een paar dollar kon ik een eenvoudige beatbox, een Dr. Rythm met voorgeprogrammeerde beats, aanschaffen. Wat ik daarmee deed, was de verschillende beats achter elkaar opnemen op een cassetterecorder en zo weer nieuwe beats maken. Dit waren mijn eerste stappen op weg naar professioneel programmeren. Later werkte ik in een platenwinkel. Op een zekere dag had ik een beat gemaakt en een knul kwam binnenlopen. Dat was MC Tee (Touré Embden HB). Hij kwam iets afgeven en we raakten aan de praat.”
Hoe verliep de ontmoeting verder? Zijn jullie meteen gaan samenwerken?
“We hadden al meteen een goede klik! T liet weten dat hij tekstdichter was. Min of meer als uitprobeersel hadden we iets opgenomen met als voorlopige werktitel Fresh Is The Word. Ongeveer een week later kwam iemand van Sleeping Bag Records de zaak binnenwandelen. De winkelmanager liet hem horen wat we hadden gemaakt. Een week later kwam hij terug met de boodschap dat hij helemaal weg was van onze track en nodigde ons uit in de studio. Hij wilde onze track uitbrengen.”
Kurtis Mantronik met uw scribent van dienst, Henk Bakboord (rechts). Tekst gaat door onder de foto.
Hier is het dus allemaal mee begonnen?
“Ja! In de studio zag ik voor het eerst een Roland 808. Deze machine was honderdmaal beter dan mijn oude Dr. Rythm-box! Hiermee kon ik aan de slag. Uiteindelijk kwam Fresh Is The Word uit en alles daarna is geschiedenis…
Hoe zijn jullie op de naam Mantronix gekomen?
“In Duitsland was een zekere Boytronic actief. Hij deed iets met elektrobeats programmeren. Ik vond de naam wel cool maar zag mezelf niet als ‘boy’ maar eerder als ‘man’. Ik verving boy dus door man! Uiteindelijk werd dat Mantronix: de man die bezig is met electronics! Als artiestennaam adopteerde ik de achternaam Mantronik.”
Welke artiesten hebben je geïnspireerd?
“Eind jaren zeventig kwam er behoorlijk wat elektronische muziek uit Europa overwaaien. Ik heb het over Kraftwerk, Jean Michel Jarre en in begin jaren tachtig had je Yazoo en Depêche Mode uit de UK. Ik heb hier veel uit kunnen halen en besloot de funky zwarte beats te ‘verelectroniseren’.”
Hoe zie je jezelf on stage?
“Ik heb mezelf nooit als podiumdier beschouwd. Laat mij maar achter de controls en in de studio mooie beats en sounds maken. Daarom werd MC Tee ook naar voren geschoven als gezicht en frontman van Mantronix. Ik ben zelf nogal verlegen om daadwerkelijk te performen! Het was nooit mijn doel om in de openbaarheid te komen, maar interviewers kwamen op mij af om vragen te stellen over de technische kant van onze tracks…”
Hoe is het afgelopen met MC Tee?
“Over Tee wil ik niet al te veel kwijt. Hij heeft wat rare dingen uitgehaald, die overigens gewoon op het internet zijn te vinden. We hebben geen contact meer. Ik wens hem het allerbeste toe.”
Wat zie je gebeuren in de hedendaagse hiphopscene?
“Wat mij opvalt, is dat zo’n beetje alle jonge produceren elkaars werk lopen na te apen. Ik signaleer weinig originaliteit en hoor vaak dezelfde beatpatronen. Daarom is mijn boodschap: wees origineel en blijf creatief. Het gaat erom dat je in staat bent jezelf constant opnieuw uit te vinden en door te groeien. Hiervan uitgaande heb ik een plan ontwikkeld.”
Je bedoelt een nieuw project? Krijg ik hier een scoop?
“Ja! Ik geef je de primeur van een nieuwe track die 8 oktober aanstaande uitkomt! Het wordt iets volkomen nieuws. Nieuwe beats, een nieuwe MC en een pakkende video, helemaal toegespitst op het nú! Ook de naam is geen geheim meer: ‘Money Talks’ met als gedachtegang: ‘Bull Shit Walks!’”
Waar zou je jonge producers voor willen waarschuwen?
“Als jonge beginneling ben ik vele malen opgelicht, getild en geflest en wel door mensen die ik vertrouwde en zelf als vriend beschouwde. Zorg ervoor dat je je zakelijke dingen, zoals de rechten op je tracks en eventuele royalties, op orde hebt. Dan kan niemand je een loer draaien. Als je begint te verdienen, huur dan een goede boekhouder in.”
Hierna verontschuldigt Kurtis zich; hij wil graag zijn optreden goed voorbereiden.
Op mijn vraag of Grand Master Melle Mel voor in interview te vinden is, antwoordt organisator Hans dat dit niet zeker is.
De Grand Master is afgelopen maanden nogal onder vuur komen te liggen vanwege zijn felle kritiek op Eminem. Hij liet weten dat deze voornamelijk vanwege zijn witte huidskleur zo ver is gekomen. Deze uitspraak leverde Melle Mel (zelfs van ‘Eminem-haters’) behoorlijk wat kritiek op van zowel fans als collega-rappers. Echter, een maand geleden heeft hij op het YouTube-kanaal ‘Art of dialogue’ zijn diss alweer teruggetrokken en ruiterlijk toegegeven dat zijn woordkeuze nogal onhandig was. Is het terugtrekken van zijn harde woorden oprecht, of is Mel bezweken aan de storm van kritiek? Deze en nog meer vragen had ik in petto maar de Grand Master wilde van géén interview weten. Een wat bozige blik van een van zijn crewmembers na enig aandringen van mijn kant, deed me verontschuldigend terugtrekken met een ‘ok, I’m cool’.
Hierna ga ik naar de zaal waar de eerste optredens zijn begonnen.
Na het opwarmen door de dj is het de beurt aan Sparky D, die met haar rauwe Brookyn accent het publiek lekker meekrijgt. Na haar optreden wordt het programma even stilgelegd: Niemand minder dan Tony Scott AKA The Chief betreedt het podium. Tony is door ALS nagenoeg blind. Ook zijn gehoor gaat achteruit maar hij weet toch het publiek te roeren door acapella en met behulp van meeklappende publiek zijn eerste hitsingle The Chief te spitten!
Het optreden van Mantronix en DJ Too Tuff maakt duidelijk dat Mantronix zonder MC (zoals Kurtis eerder had laten weten) niet echt een podiumact maar meer een luister act is. Ik ga er echter van uit dat zijn nieuwe release weer wel aantrekkelijk wordt om naar te kijken.
Waar ik weer helemaal terug in de goeie ouwe tijd belandde, was het spetterende optreden van The Soul Sonic Force. Uiteraard ging ik op ‘Planet ‘Rock’ lekker uit mijn dak!
Het blijft jammer dat Melle Mel niet voor een interview was te strikken maar hoe dan ook; de oudjes doen het nog prima op het podium!
In de zaal maak ik van de gelegenheid gebruik om hier en daar wat vragen te stellen. Iedereen die ik sprak was uiterst tevreden over de line-up en vooral de goede sfeer. Wat opviel, was het grote aantal jongeren. “Oldskool leeft dus nog steeds, en wij geven dit door”, aldus Funk Master Ozone, afkomstig uit Keulen. Ozone is als electric producer zeer geïnteresseerd in oldskool-beats. Hij bezoekt Urban MatterZ al vanaf het begin. “Het is hier eerder een familiereünie dan een concert!”
Ook Hans van den Berkmortel zelf, de man die het hele evenement heeft opgezet, is dik tevreden: “Dit was een van de betere edities ooit. Genoten en gezien en gevoeld dat old school nog steeds leeft en de credits moeten krijgen die ze als pioniers verdienen. Daar maken wij ons als Urban Matterz hard voor. De bezoekers komen uit Duitsland, België en Frankrijk en Engeland, dat zegt genoeg over dat de fans er zo ook over denken! We gaan de komende jaren opschalen tot een hoger niveau met als absoluut hoogtepunt de tiende editie van UM in 2026. We zijn al met een paar dikke namen bezig en Urban Matterz zal zich, met steun van de gemeente Helmond, Museum Helmond en andere bedrijven en instituties gaan hard maken om Helmond verder op de kaart te zetten als ‘’old school hiphop capital of Europe”, dat zijn we inmiddels wel geworden.”
En daar kan ik me alleen maar bij aansluiten. Met een tevreden gevoel begeef ik me naar het station om de laatste trein te halen.
Fixtures
Event Urban MatterZ
Locatie: De Cacaofabriek, Helmond
Datum: Zaterdag 23 september 2023
Damage: € 50,-
Bier/wijn/fris: € 3,20
Food: Vega/meat
Garderobe/toilet: Free
