Het is Tweede Kerstdag 2018. Misschien lees je dit vlak na je Kerstontbijt, terwijl de gourmetlucht van gisteravond nog in je huiskamer hangt. Misschien lees je dit terwijl je je kids of je grote liefde hebt verwend met mooie cadeaus. Óf je leest dit terwijl je net die kakelverse kalkoen in de braadslee in de oven hebt geschoven. Anyway; voor ons is het Kerst, maar tegelijkertijd een gewone woensdag. De dag waarop de laatste week van het jaar doormidden breekt en de dag waarop we over de helft van Los van de Hype: De Hiphop 100 denderen.
Populariteit is een pover canoniseringcriterium. Daarom deze lijst van honderd Nederlandstalige raptracks, waarbij de omvang van het succes -zo goed en kwaad als het gaat- buiten beschouwing is gelaten. Natuurlijk staan er gigantische hits in, maar dan simpelweg om de inherente kwaliteit die de maker van de lijst erin meent te herkennen. Tegelijkertijd staan er nummers in die nooit ook maar redelijke aandacht hebben gegenereerd. De Nederlandstalige scene is kennelijk omvangrijk genoeg geworden voor volstrekte miskenning. Iedere woensdag plaatsen we tien nummers, voorzien van motivatie door maker Sjaak Oostenrijk en tellen zo in tien weken af van 100 naar 1. Deze week check je de nummers 50 t/m 41!
50. Hef ft. Adje – De Regel
Sloom, melancholisch en ietwat omineus: het geluid van dit nummer is Hef ten voeten uit. En naar mijn beleving is dit één van zijn meest geslaagde tracks. Ik vind deze beat namelijk heerlijk: de productie wekt een sfeer van zowel duisternis als warmte op, wat een prachtig bitter-nostalgisch contrast is. Zoals gebruikelijk vertelt de man uit Hoogvliet over zijn worstelingen in het heden en verleden en hoe ‘ie de daaruit volgende pijn wegpaft. De zelfverzekerd alsook haast vermoeid aandoende monotoonheid in z’n vocalen bevat eenzelfde soort ambiguïteit als de instrumentatie. En dat is waarschijnlijk waarom deze combinatie zo ontzettend fijn uitpakt. Halfbroer Adje neemt met zijn zware stemgeluid het refrein voor z’n rekening, wat zorgt voor enige afwisseling in geluid. En voor aanvulling in thematiek.
49. Gikkels – Doofpot
Hoewel hiphop zich uitstekend leent voor protestsongs, is er binnen de Nederlandstalige rap niet echt een traditie van muzikale aanklachten. Fresku vormt hierop een noemenswaardige uitzondering met nummers als Angst en Omgekeerde Wereld. Maar de fanatiekste die deze niche in ons taalgebied ingenomen heeft, is Gikkels. Doofpot is waarschijnlijk zijn bekendste protesttrack, en mijns inziens meteen een iconische binnen de NL-rap. De verontwaardigde energie die Gikkels kanaliseerde naar dit nummer, zou hij later gebruiken als aanjager bij Bijlmer Style, een politieke partij die in 2010 bijna in de Amsterdamse gemeenteraad gestemd werd. In dit nummer uit Gikkels zijn diepe frustratie over hoe zijn wijk, de Bijlmer, naar zijn ervaring te lijden heeft onder achterstelling en hoe gevolgen daarvan volledig in de schoenen van de inwoners worden geschoven. Zijn nijdige, welbespraakte raps komen over de licht intimiderende, meeslepende productie uitstekend over. Het refrein is daarenboven nog pakkend ook. Na 2014 ontpopte Gikkels zich als nog ferventer activist. Muziek liet hij daarbij achterwege. Het deed mij me afvragen waar zijn eerdere politieke retoriek van ubuntu, de Afrikaanse filosofie waarin toegewijde verbondenheid van mensen centraal staat, gebleven was. Misschien zette hij het in de koelkast na geconstateerd te hebben dat de individualistische, zakelijke competitiviteit van Nederland daar niet mee te rijmen valt. Voor de totstandkoming van verandering zijn altijd compromisloze, luide, ronduit extreme stemmen nodig. Maar toch: zijn wat genuanceerdere activistische muziek vond ik stukken aansprekender. Misschien is het nochtans maar beter dat het muzikaal nogal stil is geworden rondom Gikkels. Want op verbitterd-verongelijkte nummers zit ik niet te wachten.
48. Zo Moeilijk – Een Brug te Ver
Als echte Nijmegenaren koesteren de heren van Zo Moeilijk enige antipathie jegens Arnhem, blijkens deze plagerige tracktitel. Het gezegde ‘een brug te ver’ komt per slot van rekening van de Slag om Arnhem, één van de grootste nederlagen van de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog. Het is nog altijd een pijnlijke herinnering in de Gelderse hoofdstad. Dat de Britten en Polen daar die verdomde Rijnbrug niet wisten in te nemen, leidde mede tot de Hongerwinter in het westen en noorden. In dit nummer verwijst ‘een brug te ver’ simpelweg naar de vermeende onbereikbaarheid van het niveau van Nosa, Rosco en Nikes. En naar mijn mening maken ze dat hier nog waar ook. Want wat een heerlijk sfeervolle, meerlagige en vooral meeslepende beat heeft deze track. En wat een fijne flow spreidt Nosa, met hier een nog minder opgeschuurd stemgeluid dan later in zijn carrière, in twee verzen tentoon.
47. Scheme015 – Straatwijsheid
De moddervette, heroïsch paraderende beat, het alfaman-achtige en nonchalant gezongen refrein en de in kwaliteit nogal verschillende verzen: bij dit Delftse straatlijflied moet ik altijd denken aan G-Unit. De overigens zeer pover ingemixte coupletten nemen chronologisch af in kwaliteit. Het eerste van Matarr, de 50 Cent van de groep, is heel aardig. Dat kan nog overtuigender gezegd worden van zijn bazige refrein. Zelden een hook gehoord die zo fijn op de baslijn golft. Para Mocro heeft net als Matarr later solo enig succes gekend, maar tekstueel vind ik zijn bijdrage beduidend minder. Het vers van Juice is tot slot qua flow en overtuigingskracht duidelijk inferieur. Laat ik het de Tony Yayo-rol noemen. Naast het pseudo-Amerikaanse, geroutineerde machismo is dit nummer een typisch exponent van de represent-periode. Elke stad van enig formaat had in het vorige decennium wel een paar rappers die de vertegenwoordiging van dat oord bijzonder serieus namen. Postcodes als artiestennaam en tracks als eerbetoon aan de eigen stad waren gemeengoed. Authenticiteit werd destijds buitengewoon belangrijk geacht, en wat is er nu ‘echter’ dan letterlijk rappen over waar je vandaan komt? Door het schreeuwerig-competitieve karakter van hiphop was de representatie van steden en zelfs dorpen, overigens inhoudelijk vaak moeilijk serieus te nemen. Tenzij je wilt geloven dat er in 2007 meer drugsdealers dan -gebruikers waren in Delft natuurlijk.
46. Safi & Spreej – Trots
De majestueuze, epische productie van dit nummer past uitstekend bij de lichtelijk zelffeliciterende, terugblikkende teksten van Safi & Spreej. Ik neem het ze niet kwalijk, want het duo boekte succes waar ik zelden iets op af meende te kunnen dingen. De strakke flow van Gentenaar Spreej ging heel aangenaam samen met de frivolere stijl van Mechelaar Safi. Bovendien hadden ze geregeld nette beats tot hun beschikking. Naast deze titeltrack van hun derde plaat zijn ook de zomerhit Vandaag en het zelfbewuste Herinner Mij mijns inziens erg de moeite waard. Vooral Safi’s bespiegelende inhoud sprak me altijd aan. Zeker wanneer ‘ie er een melodisch geslaagd refrein aan toe wist te voegen.
45. Great Minds ft. Kleine Viezerik – Doag
Tijd voor het beste en waarschijnlijk bekendste nummer van Great Minds, het gezelschap bestaande uit drie van de sterkste MC’s in ons taalgebied. Het is een samenwerking die eigenlijk niet mis kan gaan met een secuur in elkaar gezette, lekker speels stoere beat als deze -vooral het baslijntje onder het heerlijk nonchalante refrein is fijn. En mis gaat het dan ook niet: heel deze track ademt zowel plezier als souplesse. Met name Jiggy Djé’s briljante flow en de uiterst geslaagde ode van gastrapper Kleine Viezerik aan wijlen Wu-Tang-coryfee Ol’ Dirty Bastard vallen op. Erg interessant om diens kenmerkende stijl zo treffend in het Nederlands terug te horen. Waar Jiggy op zijn beurt stelt zijn eigen Method Man te zijn en daar op deze track ook daadwerkelijk naar klinkt, brengen Winne en Sticks geen expliciet eerbetoon aan een Wu-Tang Clan-lid. Ergens is dat een gemiste kans, maar aangezien hun verzen ook zeker verdienstelijk zijn, is het geenszins bezwaarlijk.
44. Steach & Dobleye – Djinns (Ogen Dicht)
Djinns zijn een soort geesten uit Arabische folklore die ook een plaats hebben gekregen in de islam. Het zijn wezens die mensen in hun bezit kunnen nemen en in dit nummer lijkt Steach een poging te doen wat luisteraars in zijn ban te krijgen. “Ogen dicht nou,” zingt hij in het refrein hypnotiserend over de ongrijpbaar golvende, overstelpende beat van Dobleye. In het eerste vers stelt Steach als poëet ‘levens te vorderen’. Levens van mensen die naar zijn overtuiging in de hel terechtkomen, wordt duidelijk uit de hook. Uit het tweede couplet blijkt dat de djinn Steach slachtoffers zichzelf zodanig laat verwonden dat hun bestaan in deze wereld tot een einde komt. Dit is een lugubere, misantropische track: heerlijk voor momenten van diepgevoelde frustratie of eenzaamheid. Uiteindelijk is het vooral de synthese tussen de thematiek en het geluid van dit nummer die mij enthousiasmeert. Want wat een formidabel sfeervolle productie laat Dobleye hier ook weer horen zeg!
43.Typhoon – Volle Maan
Op plaats 43 een smerige, bevreemdend pulserende banger van de Zwolse taalvirtuoos Typhoon. Op het eerste gehoor laat hij een bijzonder onevenwichtig metrum, waarin de kortste regels op volle zinnen rijmen, op miraculeuze wijze vloeiend klinken. Luister je echter beter, dan hoor je dat hij aan de lopende band subtiele binnenrijm gebruikt. Het is een opzienbarende poëtische balans die perfect past bij het dronken golven van de beat, wat weer perfect in lijn is met het thema van dit nummer: hoe een teleurstellende uitgaansnacht je over jezelf kan doen nadenken. De ironie dat je vanuit het meest onbezonnen scenario juist sterk kunt gaan bezinnen, drukt Typhoon uit met de term ‘volle maan’. Juist wanneer er weinig licht om je heen is, neem je je eigen licht het best waar. Wanneer dat bovendien voller aanwezig is dan gebruikelijk, kun je er zelfs niet omheen. Ty neemt zich voor zich op zulke dagen voortaan terug te trekken.
42. Mini Thug – Waar Ik Vandaan Kom
Keiharde klapper van Mini toen hij nog ‘Thug’ achter z’n artiestennaam had staan. Net als ‘Straatwijsheid’ is dit nummer qua geluid, thematiek en teksten vergaand geënt op de sound van populaire Amerikaanse gangsterrap in de jaren nul. Dit is in mijn optiek een nóg betere benadering daarvan dan de track op plaats 48. Destijds had ik niks met die stijl, maar als ik nu Poppin’ Them Thangs of Outta Control hoor, lukt het me niet om stil te blijven zitten. En verrek, zelfs als je deze Mini-track na die G-Unit-hoogtepunten opzet, blijft hij overtuigend overeind. Toen Mini begin vorig jaar terugkeerde in de scene, stelde hij een gave te hebben waar hij iets mee moest doen. En ik moet ‘m nageven: de cadans in z’n flow en de dwingendheid in z’n delivery in dit nummer zijn bijzonder. Wanneer ik daarbij optel dat deze man geregeld moddervette beats produceert voor zichzelf, kan ik ‘m zelfs alleen maar gelijk geven in z’n zelfinschatting. Daarbij ga ik nog voorbij aan Mini’s vroegere status als koning van de Nederlandstalige disstrack. En aan het feit dat hij de enige is die ik ooit een volledige 101 Barz-sessie echt heb horen freestylen.
41. Opgezwolle ft. Bert Vrieling – Park
Over een beat gekenmerkt door een soort nachtelijk troubadoursgeluid verhalen Rico en Sticks beurtelings over hoe ze gezamenlijk inspiratie opdoen in een Zwols park. Dat er een zekere weemoed schuilt in de dynamiek van het park en de stad eromheen, blijkt niet alleen uit de productie, maar met name uit de bijdrage van plaatsgenoot Bert Vrieling, een rasmuzikant die op de hoes van Eigen Wereld stom genoeg met een spelfout in z’n naam vermeld staat. Prachtig mistroostig sleept hij zich met rijke zangmelodieën over de vertragende instrumentatie van Delic, tot het moment dat Sticks er plots weer inklapt en de beat direct wakker geschud blijkt. Rico wisselt zijn maat vervolgens nog maar eens af in de hervatte parkduiding, waarbij de productie opnieuw een toffe transformatie ondergaat. Dat puike raps in deze ode aan een vitaal orgaan in de Zwolse binnenstad naadloos samen gaan met kleinkunstachtige blueszang, maakt dit nummer niets minder dan muzikaal virtuoos.
Natuurlijk zijn we op de eerste woensdag van 2019 gewoon weer paraat met een nieuwe batch van tien nummers. Alle andere episodes tot nu toe lees je hier. Tot dan!
