Zondagavond dook er via social media een video op waarin Lil Kleine is te zien die een vrouw – mogelijk zijn verloofde Jaimie Vaes – uit een auto sleurt en haar hoofd klemzet tussen het portier. Het video’tje was ronduit misselijkmakend. Zakelijk partners bleven tot nu toe stil. Er spelen natuurlijk grote belangen voor vele partijen als het gaat om zo’n superster, maar het morele kompas lijkt compleet op tilt geslagen. En dat terwijl de hiphopcultuur zich al decennialang graag laat horen wanneer het mis is. De collectieve stilte was namelijk minimaal zo misselijkmakend als de videobeelden zelf.
Een column van Hiphop In Je Smoel-hoofdredacteur Bowie van Loon.
De entertainmentindustrie is heet. Vele radiozenders stopten onlangs, na de BOOS-aflevering over The Voice Of Holland, Ali B en Marco Borsato in de ban. Dat gaat voorlopig nog slechts om beschuldigingen. Hetzelfde gebeurde ook bij Lil Kleine, toen vorig jaar het sterke gerucht ging dat hij zijn handjes had laten wapperen in de richting van zijn verloofde. Die scheen bebloed te zijn verschenen in de lobby van hun hotel op Ibiza, waarna de politie werd gebeld en een groots mediacircus ontstond. Zijn nummers stonden echter kort daarna alweer op de playlist, toen hij met Vaes een filmpje had opgenomen waarin ze het vermeende fysieke geweld ontkenden. Nu is de term ‘beschuldigingen’ niet te gebruiken. Er verscheen keihard bewijs online.
Gerespecteerde muziekjournalisten Atze de Vrieze en Saul van Stapele gaan daags na het incident – raar woord eigenlijk, in dit geval – van zondag 13 januari 2022 op jacht naar reacties vanuit de zakelijke partners van Lil Kleine. Tegelijk kwamen 3voor12 en NRC zodoende met een artikel. Zijn nieuwe label Sony, maar ook Top Notch, dat zijn laatste album uitbracht, bleven angstvallig stil. Die plaat, wrang genoeg Ibiza Stories getiteld, zou volgens het uitgestuurde persbericht gaan over wat er zich allemaal op het Spaanse eiland had afgespeeld gedurende de zomer.
Echter steekt Lil Kleine zijn hand maar tot het vel in eigen boezem. De rapper pingpongde vooral tussen gladde praatjes en imago-bewaking, en wurmelde zich terloops ook nog in de slachtofferrol. Ibiza Stories was al een moeilijke plaat om een eerste keer naar te luisteren. Een tweede keer komt er bij ondergetekende niet, maar dat is bij lang niet iedereen het geval. Het staat bovenaan de hitlijsten geparkeerd en wie weet voor hoe lang nog; negatieve publiciteit is ten slotte óók publiciteit.
Niet alleen besloot hij een album uit te brengen waarop een vermeend geweldsincident wordt uitgebuit, maar waarop ook nog eens werd samengewerkt met JoeyAK. Dat is de Amsterdamse rapper van wie we bij HIJS een hele hoge pet op hadden tot het Openbaar Ministerie bekendmaakte dat hij een vrouw had ontvoerd, had geslagen met een wapen en overgoten had met kokend water. Dit soort wandaden zijn voor Hiphop In Je Smoel reden genoeg om iemand compleet te verbannen van de website.
View this post on Instagram
Daar waar we bij Ali B en Lil Kleine tot nu toe stil zijn geweest, kan dat nu niet meer. We zijn een hiphopplatform- en productiehuis en hechten grote waarde te verslaan wat er gebeurt. Als anderen stil zijn, nemen we het heft, zoals Aafke Romeijn in haar geweldig rake woorden betoogt op Instagram, in eigen handen. Over het album heb ik in eerste instantie geen woord geschreven. Reden één; Timo Pisart schreef voor 3voor12 een uitstekende beschouwing erop, waarmee ik het volledig eens was. Reden twee; we wilden geen podium bieden voor een plaat die een giftige relatie als deze centraal zet, en waarover ook nog eens door verschillende partijen geld wordt verdiend.
Maar 3voor12 maakte de juiste keuze voor een muziekplatform; het in context plaatsen van een grote release als dit dient ook een maatschappelijk doel. Ik, als onafhankelijk hiphopjournalist voor een onafhankelijk hiphopplatform, dien mijn gevoelens ook te kunnen uiten. Hiphop hoort namelijk nooit stil te zijn; niet als er zich politieke kwesties voordoen, niet als er grote maatschappelijke problemen zijn en niet als er persoonlijke dalen worden besproken. Van oudsher is hiphop een genre dat zich door alle lagen van de maatschappij boort; om successen te vieren maar ook om problemen aan te kaarten. Hoe belangrijk werden hiphop en haar artiesten voor het bespreekbaar maken van sociale kwesties als Black Lives Matter en het doorbreken van de stigma’s rondom psychologische problemen? Zéér, durf ik te beweren.
Public Enemy’s protestlied Fight The Power uit eind jaren ’80 bijvoorbeeld, dat uitgebracht werd omdat het hoog tijd was voor een liedje dat ‘all the bullshit goin’ down’ (– Chuck D) aan de kaak zou stellen. Als New York een pan was die dreigde over te koken, moest er íemand zijn die het deksel af en toe even erafhaalde om het borrelende water terug te dringen. Of Logic, voor wie zijn hele leven veranderde toen hij in 2017 een track vernoemde naar het Amerikaanse telefoonnummer voor zelfmoordpreventie. Ondanks dat de song een nummer 3-positie kreeg in de Hot 100, heeft het grotere doelen behaald. Talloze ’thank you’s’ van fans die zeggen dat hij heeft geholpen bij het redden van hun leven, bijvoorbeeld. Waarschijnlijk waren het er honderden, wees een studie vorig jaar uit.
Ook in Nederland zijn er talloze voorbeelden van hiphopartiesten die zich niet hebben geschuwd om zowel politieke als persoonlijke problemen bespreekbaar te maken in hun muziek. Van Wil Je Weten Hoe Het Voelt en Kut Marokkanen tot Man In Nood en Antipsychotica; de makers ervan schreven wat er in hun hoofden speelde van zich af en doopten het tot kunst. Maar over al deze projecten werd ook openlijk gesproken. Of dat nou in een geschreven artikel voor de krant was, aan tafel bij een talkshow of in een podcast; door de jaren heen zijn er veel prachtige én lelijke verhalen gedeeld die broodnodig waren. Belangrijk om mensen te bereiken die in hetzelfde schuitje zitten een hart onder de riem te steken. Of om ogenschijnlijk onderhuidse problemen zichtbaar te maken bij een groot publiek.
Met de technologische groeispurt van social media in de laatste twee decennia, werd iedere daad steeds sneller zichtbaar voor iedereen. Ook de term cancel culture werd geboren. Maar cancellen; hoe doe je dat eigenlijk en wanneer is iemand écht gecanceld? Het fenomeen hiphop heeft er onophoudelijk mee te maken gehad. Of het nou om een als grap bedoelde Tweet ging of over een autobiografisch liedje; de spreekwoordelijke ballen gingen de afgelopen jaren regelmatig op het hakblok. Het is tegenwoordig ook steeds moeilijker om een artiest te vinden met een brandschoon verleden. Rapper Joey Bada$$ stuurde ooit een tweet uit: “Deelnemers aan de cancelcultuur normaliseren in feite dat mensen geen fouten kunnen maken, terwijl het een feit is dat niemand perfect is.”
Sommige rappers lijken door hun megasucces echter oncancelbaar. DaBaby zette zichzelf zwaar voor schut toen hij vorig jaar op het Amerikaanse festival Rolling Loud homofobische opmerkingen maakte. Maar datzelfde Rolling Loud bood hem wel een maand later opnieuw een podium en vliegt hem komende zomer ook over naar Europa. Ook een eerste show op Nederlandse bodem is geboekt. In juni staat de veelbesproken rapper op OH MY! Festival. Ook Kodak Black moest al eens door het stof, toen hij via social media liet weten Lauren London wel te zien zitten en een schouder bood om uit te huilen. Die was toen nét weduwe van de vermoorde Nipsey Hussle. Ook Kodak brengt nog met grote regelmaat muziek uit die flink wordt beluisterd en speelde daarna nog grote tours. Tijdelijke kritiek is overduidelijk geen ‘annulering’.
Beide rappers uit de vorige alinea hebben niet alleen een grens verlegd wat het geluid van hiphop betreft, maar zijn ook een morele grens over gegaan. Maar zijn ze gecanceld? In mijn ogen niet. Zeker, ze kunnen een verlies lijden wat fanbase of merkdeals betreft, maar hun status in de muziekindustrie dwingt sommigen hun fouten te negeren en hun roem onaangetast te laten. Ook Lil Kleine lijkt tot nu toe oncancelbaar, zeker voor het grote publiek. Het giftige album dat hij onlangs uitbracht staat op #1 en hij wilde het laten weten ook. Onder een post van de NOS, die berichtten over dat hij veroordeeld was tot een taakstraf voor een mishandeling in het uitgaansleven, plaatste hij een comment. “Album voor de tweede week op #1 btw”, gevolgd door een hartje. Dit is iemand die niets lijkt te geven om gevoelens van anderen, alleen om eigen gewin.
En dan is er, daags na de twee artikelen van mijn collega-journalisten, opeens tóch een reactie. Vanuit NAMAM, het bedrijf van Nathan Moszkowicz, dat zowel de belangen van Kleine als Jaimie behartigt. “We zijn een managementbureau van bekende artiesten, talenten en influencers en wij zijn ons zeer bewust van de maatschappelijke voorbeeldfunctie die zij hebben en de verantwoordelijkheden die daarbij komen kijken. Wij hechten eraan dat zij die verantwoordelijkheden ook daadwerkelijk nemen. Wij keuren iedere vorm van fysiek geweld af en tolereren niet dat onze artiesten zich misdragen”, valt daarin te lezen.
En verder: “Op dit moment zijn wij ons aan het bezinnen over het voortzetten van onze samenwerking met Jorik Scholten. Mochten wij doorgaan met de vertegenwoordiging van hem als artiest, dan zullen wij daar strenge voorwaarden aan verbinden. Over de inhoud en strekking van deze voorwaarden kunnen we geen mededeling doen. Dat raakt aan het privéleven van Jorik Scholten.”
De verantwoordelijkheden waarover gesproken wordt, worden overduidelijk niet genomen door Kleine. Maatschappelijke voorbeeldfunctie? Waar? “Mochten wij doorgaan met… voorwaarden…?” Precies. De roep om statements wordt luider, maar tot nu toe zijn het voornamelijk woorden met weinig gewicht. Vanuit de labels verwachten we nog minder. Top Notch is druk met het aankondigen van een nieuw getekend rapduo en voormalig labelbaas Kees de Koning plaatst alleen een screenshot van het nummer Doag van Great Minds in zijn Instagram-story. Of dat nou ‘Doag Lil Kleine’ of ‘Doag journalisten’ betekent, lijkt alleen hij te weten.
Maatschappelijke betrokkenheid staat hoog in het vaandel bij Top Notch. Het label stond vooraan om het gesprek over Black Lives Matter een groot podium – hun YouTube-kanaal met ruim anderhalf miljoen abonnees – te bieden. Is een thema als huiselijk geweld dan iets om over te zwijgen, of wordt dat enkel intern met elkaar besproken? Waar zit het verschil met de rassenkwestie precies? Of met het seksueel grensoverschijdend gedrag dat Bilal Wahib vertoonde en wel meteen ‘werkzaamheden werden neergelegd’?
Vorig jaar, toen de Ibiza-rel daadwerkelijk speelde, plaatste Top Notch nog wel een statement. “Als we horen dat er iets is gebeurd, praten we met de artiesten zelf, hun management en als het kan met hun familie, vrienden en eventuele andere vertrouwenspersonen. (…) Laat duidelijk zijn; wij zijn niet vatbaar voor collectieve druk of bullying.” Uiteraard kan ook meespelen dat Lil Kleine inmiddels zijn laatste contractuele album bij het label heeft uitgebracht en voor de bühne wellicht al vertrokken is.
Spotify heeft Lil Kleine inmiddels verwijderd uit alle redactionele playlists. Madame Tussaud’s heeft zijn wassenbeeld weggehaald uit het museum, en op de radio zullen we hem voorlopig niet meer horen. Zojuist werd bekendgemaakt dat hij niet meer vastzit en het onderzoek naar afgelopen zondag op vrije voeten mag afwachten. Zoals Joey Bada$$ zei, is niemand perfect. Maar als iemand teveel imperfecties laat zien, mogen we daar best iets openlijk van vinden. Hiphop zwijgt namelijk niet, en zeker niet bij kwesties als deze. Dan staan we juist op, met een collectief gebalde vuist.
Om in dit geval te zeggen dat er van dit soort artiesten nooit meer muziek wordt gepromoot op ‘onze’ platformen.
