Mr. Brainwash wordt vaak omschreven als Franse street artist, en, hoewel niet onwaar in de strikste zin van ‘t woord, zet dit hem toch wel in een onverdiend licht. Hij liet zijn sporen in de wereld inderdaad achter via de internationale street art gemeenschap en onderhield warme banden met zowel Shepard ‘OBEY’ Fairey als Banksy, waarbij laatstgenoemde de zwaarste verantwoording voor Guetta’s faam draagt. Vóór de lancering in 2008 van zijn gigantische expositie Life Is Beautiful had hij echter alleen maar wat aangeklooid in de wereld van de street art, meelopend met zijn vrienden. Hij was een fanatiek amateur-cameraman, praktisch alles vastleggend, tot hij een uitermate boeiend onderwerp tegenkwam en de street art scene inrolde terwijl hij zijn neef Invader aan het werk filmde. Hij bleef street artists filmen tijdens hun meestal illegale activiteiten en terwijl zijn netwerk van onderwerpen groeide, kreeg het idee van ´de ultieme street art documentaire´ vat op hem. Dat idee deed op zijn beurt de cirkel van potentiële onderwerpen weer verder groeien en omvatte uiteindelijk zelfs de uitermate terughoudende en op zijn anonimiteit gestelde Banksy. Alle betrokkenen voelden zich bijzonder aangetrokken tot het idee van de documentaire, maar op het pad daar naartoe ging er iets vreselijk mis.
Het volledige verhaal van wat er mis ging, kan bekeken worden in Banksy’s uitstekende documentaire Exit Through The Gift Shop. Een fascinerende film (gedistribueerd door Oscilloscope Laboratories, filmbedrijf van Beastie Boy MCA, toevalligerwijs) voor iedereen die enigszins geïnteresseerd is in street art, en het punt waarop het kruist met consumentisme en zijn zeggingskracht daarin verliest. De hele film kan warm aanbevolen worden, maar ik zal hier proberen het merendeel van wat er gebeurt samen te vatten.
Na jarenlang talloze uren street artists aan het werk gefilmd te hebben over heel de wereld, loopt Thierry min of meer vast en heeft geen idee hoe de volgende stap te nemen. Hij monteert een versie van zijn street art film om aan Banksy te laten zien, met wie hij door de jaren heen een vertrouwensband opgebouwd heeft. Helaas is de film een niet te volgen zooitje willekeurig flikkerende beelden geworden. Banksy suggereert dat, om meer inzicht in zijn onderwerp te krijgen en een idee te vormen hoe een film te maken van zijn overweldigende voorraad aan beeldmateriaal, Thierry zelf maar eens wat street art moet gaan maken. Omdat hij indruk op zijn vriend wil maken, zinkt Thierry zijn volledige spaargeld in het volgende avontuur. Hij huurt een gigantisch leeg studiogebouw van tv-zender CBS in Los Angeles, nodigt de Californische pers uit, en, omdat hij zelf niet over enig waarneembaar talent als illustrator of beeldhouwer beschikt, zet advertenties in de media waarin hij vraagt om grafische ontwerpers en diverse creatievelingen om een team te vormen dat in korte tijd de ruimte met genoeg werk kan vullen. Hij vraagt zijn vrienden Shepard Fairey en Banksy (die op dat moment geen idee hadden van hoe groot de onderneming in LA al geworden was) om quotes, waarna het publiek en de pers niet bij hem weg te krijgen is. Een nieuwe ster in de kunstwereld is geboren, hoewel zijn daadwerkelijke invloed voornamelijk bestaat uit rondlopen met kunstboeken, volgeplakt met memo-blaadjes, zodat hij zijn team makkelijk kan aanwijzen van welke kunstwerken zij nieuwe, afgeleide werken moeten maken. De expositie is zowel onder de talrijk aanwezige kunstcritici als kopers een doorslaand succes, de ultieme street art film komt er nooit en Banksy betreurt uiteindelijk het ‘monster’ dat hij indirect zelf gecreëerd heeft, in de documentaire die hij uiteindelijk over die ‘creatie’ gemaakt heeft.
Velen vragen zich openlijk af in hoeverre het verhaal van Thierry Guetta’s avontuur oprecht is en beweren dat het onderwerp van Banksy’s uiteindelijke film al van begin af aan op de hoogte gebracht was van hoe het eindigen zou. Dat zou betekenen dat de film helemaal geen documentaire is, althans in ieder geval niet in de traditionele betekenis van het woord, maar eerder een groots opgezette grap van Banksy. Het is niet ondenkbaar en zou zeker in Banksy’s werkwijze passen, hoewel hij dit altijd ontkend heeft. Of het nu van meet af aan zo bedoeld is of door omstandigheden zo gegroeid is, Exit Through The Gift Shop is hoe dan ook een uiterst vermakelijke film en een snijdend commentaar op hoe de kunsthandel werkt. Het laat zien dat de keizer soms toch echt geen kleren aan heeft en legt het oncomfortabele punt waarop de commercie street art overneemt bloot. In die overname vervaagt de oorspronkelijke betekenis van street art tot het niets meer is dan een instrument om de schijn van een rebelse houding of tegendraadsheid te etaleren, zonder daarbij daadwerkelijk enig statement te hoeven maken.
En nu hebben we dus MBW, oftewel Mr. Brainwash, in feite een fictief personage dat de taal en esthetiek van illegale activiteiten, waar hij ten hoogste zijdelings in betrokken is geweest, zich eigen heeft gemaakt. Een superster in zijn genre, waarop neergekeken wordt door de puristen in diezelfde scene, die zijn succes als frauduleus en een doodsteek voor ‘hun’ subcultuur zien. Iemand die een team van getalenteerde individuen om zich heen verzameld heeft om hem te helpen werken te maken aan de hand van zijn grotendeels weinig originele blauwdrukken. Werk dat uiteindelijk onder de vlag van zijn direct herkenbare, sterke merk uitgebracht wordt. Werk dat aan de oppervlakte aantrekkelijk is, maar van nature bijzonder weinig onder die oppervlakte te bieden heeft.
Goh. Ik vraag me af wie zijn parallel in de hiphopcultuur zou kunnen zijn.
Wellicht herkent William Leonard Roberts, alias Rick Ross, in Thierry Guetta, alias MBW, iets van zichzelf en leidde dat tot deze samenwerking. Dat is zeker de meest voor de hand liggende verklaring. Een andere verklaring loopt parallel aan de theorie dat Banksy’s ‘creatie’ van MBW een vooropgezet plan is: Rick Ross is ons allemaal al jaren in de maling aan het nemen. Dat zou de titel Mastermind zeker waardig zijn.
