De inkt van onze necrologie over DMX is nog niet droog, maar krap zeven weken na zijn dood is er wel het nieuwe album. DMX kondigde Exodus al aan door aan te schuiven bij Drink Champs – waar hij een aantal van de featurings verklapte – en de Verzuz-battle met Snoop Dogg zette hem helemáál op scherp. Hij smeedde grote plannen voor zijn comeback-album, maar het was aan zijn goede vriend en producer Swizz Beatz om de klus af te ronden. “We willen zijn comeback vieren, dat is wat hij zelf ook gewild had.”
Ver vóór die battle met Snoop Dogg op Instagram Live, had DMX, geboren als Earl Simmons, al plannen voor zijn album. Hij tekende ervoor bij zijn oude label Def Jam, maar raakte even uit de running. Letterlijk, want de Yonkers-mc was veel aangekomen. Kaseem Dean, beter bekend onder zijn alias Swizz Beatz, die al sinds 1998 met hem samenwerkte, stelde een sportief programma op. “We zouden de gym ingaan”, zegt hij erover. “Zodat we met een frisse mind en een fris lichaam aan de album- en promo-run konden beginnen.” Helaas mocht DMX die zelf niet meer meemaken; het album was al twee maanden af toen hij op 9 april, een week na een hartaanval, stierf.
Swizz Beatz wilde hem op het niveau krijgen dat DMX verdiende, minus de strubbelingen waarmee hij al sinds zijn veertiende moest dealen. In een Zoom-call, een paar dagen voor de albumrelease, licht hij het toe: “Dat is waarom de featurings zo groots zijn; van Bono tot Alicia Keys en van Lil Wayne naar JAY-Z en Nas. Ik wilde hem omringen met een cast die bestaat uit mensen dat op hetzelfde level van greatness zitten als hij.”
Die cast bestaat verder uit onder meer de Griselda-familie, die hij in de Drink Champs-podcast aankondigde als featurings. Ze gaan DMX voor op Hood Blues. Als DMX na de drie verses van de jongens uit Buffalo de microfoon grijpt, neemt hij alle ruimte: “I grew up at the dark side, apartheid / Where goin’ against the grain will get you kidnapped and hogtied.” En iets later, in zijn kenmerkende geblaf: “I ain’t 50 years old for nothing / I’m not 50 years old for nothing.” De honger was weer daar. Alles gebeurt over een beroemde sample van Lee Mason & His Orchestra, die eerder door Madlib werd gebruikt in Lootpack’s Answers. Sean Price, stadsgenoot van DMX en eveneens op veel te jonge leeftijd overleden rapte ooit ook over dezelfde sample.
Pop Smoke, een andere gastartiest en eveneens te vroeg heengegaan, is van de tracklist verdwenen. Ondanks dat hij door DMX ook werd aangekondigd als gastartiest, is hij niet te horen op Exodus. “We hebben hem eraf moeten halen”, vertelt Swizz Beatz daarover. “Ze hebben die verse ergens anders voor gebruikt. Wat overigens helemaal cool is. Ik heb Moneybagg Yo gevraagd om de lege verse in te vullen. Maar dit album hebben we helemaal gedaan terwijl X nog in leven was. Dit is niet iets dat we hebben samengesteld omdat hij hier niet meer is; dit is zíjn album. Het enige dat hij niet zelf heeft gehoord, is het couplet van Moneybagg Yo.”
Na een celstraf te hebben uitgezeten, raakte DMX weer gemotiveerd om te werken. Het plezier was weer af te lezen aan zijn guitige ogen; hij rapte dansend zijn tracks in de Verzuz-battle en verscheen met een lach aan tafel bij interviews. Knap, voor iemand wiens carrière midden jaren ’00 achteruit ging om vervolgens totaal te stranden tussen juridische, gezondheids- en financiële moeilijkheden. DMX zat vast voor belastingontduiking en dierenmishandeling en vroeg maar liefst drie keer faillissement aan. Maar hij was op weg richting een grootse comeback; naar Exodus, een spectaculaire opleving van zijn carrière.
Want op Exodus horen we DMX zoals we hem kennen; donker, rauw en meanderend tussen pure wanhoop en oneindige medogenloosheid. In deze veertig minuten komen er meer gastoptredens voorbij dan op zijn eerste drie albums samen. Bono’s bijdrage, een poging tot spirituele verheffing, lijkt te dateren van minstens het begin van de jaren 2000, en Bath Salt is een track die Nas’ Life Is Good uit 2012 niet heeft gehaald. Dat in de tussenliggende jaren de mc’s hun coupletten nog meerdere keren hebben aangepast is voornamelijk hoorbaar aan Nas zijn deel. Venijnig rapt hij: “Let’s put success to the side / I’d still be this fly if I worked at Popeye’s / That’s a whole lot of spinach / Whole game full of gimmicks / Make a foot out of yourself for a post on Akademiks.”
Bath Salt is onderdeel van de bombastische entree van Exodus, dat volzit met typische Swizz Beatz-claxons, zoomende geluiden en echoënde vocalen. Het duurt vier tracks voor er melodieuzere tracks te horen zijn. Klavecimbels uit de late jaren ’60, jazzy fluiten en een refrein geleend uit het oeuvre van Marvin Gaye zorgen voor de kant van DMX die geen clubhit probeert te scoren. Geïnspireerd door de soul van de zeventiger jaren keert hij terug naar een van zijn traditionele thema’s; het aanpakken van zijn eigen geestelijke gezondheidsproblemen.
Letter To My Son is een hartverscheurend portret van een man die als verslaafde worstelt om zijn eigen kind op te voeden. DMX heeft richting het einde van het album letterlijk het hart op de tong: “You’re thе oldest, I known you longer, but I don’t love thеm less”, klinkt het. “Had to get that off my chest / Now I know what you thought about my use of drugs / But taught you enough to not use them drugs / When you were a kid, you play with toys, OK / But you a man, put them toys away.”
“DMX’ nalatenschap zal nog lang zowel hoorbaar als zichtbaar zijn in de muziekindustrie.”
“Het moest letterlijk een reis worden, dit album. En dat is het ook geworden”, vertelt Swizz Beatz daarover. De producer praatte niet veel; hij wilde voornamelijk de muziek laten spreken en het laten horen aan wat pers wereldwijd. Hij knikte mee op de beats, rapte de zinnen mee en stak zijn handen in de lucht bij een drop of wanneer DMX volgens hem belangrijke bars rapte. “Als ik de reacties van luisteraars zie, zie ik letterlijk mean-muggende gezichten. Maar het volgende moment kan ik de pijn van je aflezen. DMX reist van pure vreugde naar intens verdriet, en ik ben dankbaar dat ik die reis heb mee mogen maken. Ik ben blij met hoe het ontvangen wordt, en dat mensen al die kanten van mijn broeder te zien en te horen krijgen.”
Exodus is een postuum uitgebracht album, maar had het níet moeten zijn. DMX klinkt als vanouds. Met zijn rasperige en hese keel balanceert hij permanent op de rand van de paniek. Hij voegt nog altijd randen van angst en verdriet toe aan zijn rauwe teksten, maar met een nieuwe honger. Simmons veracht zichzelf soms in het onderzoek naar zichzelf. Daarmee heeft hij een flinke stempel gedrukt op generaties hiphopartiesten die na hem kwamen. Je hoort hem in Pop Smoke’s borstklopperij, maar evengoed in Juice WRLD’s songs over zijn precaire mentale gezondheid. En wie niet een stukje DMX ziet in flitsende raprocksterren als Trippie Redd en Playboi Carti is stekeblind. Zijn nalatenschap zal nog lang zowel hoorbaar als zichtbaar zijn in de muziekindustrie.
De structuur, de allure en het geluid van Exodus delen echter weinig met de moderne rap. Het doet de legacy van DMX eer aan, juist omdat hij achter ieder woord staat dat hij ervoor heeft ingerapt. Van het moment van de Ruff Ryders-reünie met The LOX als intro, tot de soul in samenwerking met Snoop Dogg en het gebed waarmee het album eindigt; DMX klinkt gedreven en was er tot op het laatst op gebrand om zijn persoonlijke zwakteboden om te zetten in muzikale hoogtepunten. In dat slotstuk, toepasselijk Prayer getiteld, is er open ambient te horen die DMX het middelpunt laat zijn. “Father please walk with us through the bad times as well as the good / May we be heard and understood, from the suburbs to the hood.”
Hopelijk opent niemand ooit nog een kluis met left-overs en onafgemaakte coupletten, want die gaan ongetwijfeld klinken als dusdanig. Met Exodus herinneren we ons DMX zoals hij was; een wildebras met een bewogen leven, maar met het hart op de juiste plaats. Voor God, voor zijn familie, zijn naasten en zijn collega’s. Hij is letterlijk het middelpunt tussen de sterren, maar schijnt zelf het allerfelst.
Stream:
