”Jusqu’ici tout va bien, jusqu’ici tout va bien, jusqu’ici tout va bien.” Tot nu toe gaat alles goed. Dat herhaalt de man die uit een 50 verdiepingen tellend gebouw valt continu tijdens zijn val, in een anekdote die Hubert vertelt aan zijn vrienden Saïd en Vinz, de drie hoofdrollen in de Franse film La Haine. De clou ervan is dat het niet gaat om de val, maar hoe je landt. La Haine is in de 20 jaar nadat hij uitkwam uitgegroeid tot een cultklassieker in hiphopkringen, en ver daarbuiten. Tijd voor HIJS om deze prachtfilm weer eens onder de loep te nemen.
Een waarschuwing vooraf voor diegenen die de film nog niet gezien hebben: stop met lezen, want je wilt het ijzingwekkende einde niet aan jezelf verraden hebben voor je het zelf gezien hebt. De rellen die de buitenwijken van Parijs troffen in 2005 zullen kijkers van deze film niet verbaasd hebben. De bijna profetische aanzet van het plot van de film vormt de mishandeling van Abdel, een jongen uit de banlieu, die door de politie zo toegetakeld wordt tijdens een verhoor dat hij in een coma belandt. In zijn wijk breken rellen uit en in die rellen verliest een politieagent zijn dienstpistool. De dag erna heeft Vinz iets aan zijn buurtvrienden Hubert en Saïd te laten zien; hij heeft het pistool en zweert dat als Abdel overlijdt, hij het zal gebruiken om een politieagent om te leggen.
De film volgt vervolgens de drie vrienden gedurende een dag waarop ze naar het centrum van Parijs gaan, doelloos rondhangen, en uiteindelijk door toedoen van enkele sadistische agenten de trein naar huis missen. Hoewel de film in 1995 uitkwam, is het geheel geschoten in stemmig zwart/wit dat de uitzichtloosheid van hun situatie onderstreept. De betonnen kolossen waarin en waartussen ze leven, zien er in louter harde grijstinten des te meer uit als iets om uit te ontsnappen, wat voor Hubert ook een belangrijke drijfveer is. Hij is de rustigste en verstandigste van de drie, terwijl hij zich aan de hoop vastklampt dat er meer uit het leven te halen moet zijn dan veroordeeld zijn tot de marges van de Franse maatschappij. Zijn maat Vinz heeft zijn zinnen echter enkel nog gezet op respect afdwingen op straat. Hij oefent de monoloog van Robert De Niro uit Taxi Driver in de spiegel (”You talking to me?”) en zijn agressie lijkt hem tot een tikkende tijdbom te maken, een imago waar hij zichzelf prima bij voelt. Saïd vormt een brug tussen de twee tegenpolen en zo trekken ze de tijd dodend en hun frustratie ontlopend door Parijs. Aan het feit dat Saïd Arabische roots heeft, Hubert zwart en Vinz Joods is, wordt in de film terecht geen aandacht gegeven. Ze zijn immers alle drie jonge mannen in dezelfde gemarginaliseerde maatschappelijke positie, uit dezelfde door de maatschappij genegeerde wijk. Dat schept een band die hun uiterlijke verschillen overstijgt.
La Haine is opgenomen met mensen uit de wijk waar het gefilmd werd en voor alle betrokkenen is het duidelijk een project dat zeer dichtbij hen ligt. De drie acteurs die de hoofdrollen vertolken (Vincent Cassel, Hubert Koundé, Saïd Taghmaoui) delen niet voor niets hun voornaam met hun karakters. Zelfs regisseur Mathieu Kassovitz speelt een kleine rol in de film en ook de in Frankrijk populaire DJ Cut Killer is te zien wanneer hij zijn speakers in het raam zet om een scratch routine door de wijk heen te laten schallen waarin hij KRS-One’s Sound of Da Police en Non, Je Ne Regrette Rien van Frans cultureel icoon Edith Piaf laat versmelten met de kreet Nique la police, oftewel ‘fuck the police’. Hij is daarmee het enige karakter dat iets enigszins constructiefs met zijn frustratie doet, want het verhaal over de vallende man dat Hubert vertelt, staat symbool voor de vrije val waarin de drie, hun wijk en eigenlijk heel de Franse samenleving zich in bevinden.
De film mag dan wel Frans voor ‘De Haat’ als titel dragen, er blijkt liefde voor de karakters uit. Vinz, Hubert en Saïd zijn niet de straatschoffies met een hart van goud of het bikkelharde ghetto-tuig dat je maar al te vaak in films voorgeschoteld wordt. Het zijn mensen van vlees en bloed met dromen, angsten, ambities, hoop, frustratie, agressie en alles wat een mens tot mens maakt. La Haine is geen karikatuur van de straat en ook geen romantisering ervan, het is een portret. 20 jaar na dato is dat portret van leven in de banlieus helaas nog steeds even relevant als toen de film in 1995 het filmfestival in Cannes veroverde. “Haat brengt enkel meer haat”, zegt Hubert in de film tegen Vinz, en die vicieuze cirkel van agitatie tussen de politie en de bewoners van de banlieus is nog altijd niet gebroken, integendeel. De rellen in 2005 en 2007 zijn daar een treurig bewijs van. Ook de rellen in Londen kennen een soortgelijke oorsprong en de sociale omstandigheden die het veroorzaakten zijn dan ook absoluut niet uniek in Frankrijk. De rellen en protesten in de Amerikaanse steden Baltimore en Ferguson, na het buitensporig politiegeweld tegen hun zwarte burgers, liggen bij iedereen nog vers in het geheugen. Maar ook Nederland kent inmiddels een groeiende groep gefrustreerde jongeren die sterk verminderde kansen op de arbeidsmarkt voor lief moeten nemen, terwijl ze tegelijk te horen krijgen dat ze niet werken willen en dat er “minder, minder, minder” van hen moeten zijn. Het kruitvat is er al, de lont lijkt bijna onvermijdelijk.
In de finale van La Haine belandt het trio in een vechtpartij met neonazi’s waarbij uiteindelijk een van de skinheads (de eerdergenoemde rol van Mathieu Kassovitz) in handen komt van Vinz, die hem dreigt te executeren met zijn pistool. Wanneer hij uiteindelijk niet in staat blijkt iemand in koelen bloede af te slachten, geeft hij toe toch niet zo’n ijskoude gangster te zijn en laat hij de nazi vluchten. Wanneer ze weer in hun wijk aankomen, overhandigt hij het pistool aan de meer vredelievende Hubert. Een eerder die dag door hen uitgescholden agent duikt echter op in de wijk en wil Vinz uit wraak intimideren, maar schiet hem daarbij per ongeluk door zijn hoofd. Het gebeurt voor de ogen van Hubert, die daarop direct het pistool trekt. Terwijl Hubert en de agent met getrokken wapen tegenover elkaar staan, zien we de wijd opengesperde ogen van een geschokt toekijkende Saïd. Het beeld gaat op zwart en met het geluid van een schot zet de aftiteling in.
Het verhaal van de karakters mag dan met liefde en bravoure verteld zijn, een happy end is hen niet gegund. Voor Vinz leek dat van meet af aan al praktisch onvermijdelijk, en dat hij Hubert, een persoon die de cirkel van haat misschien had kunnen doorbreken, in zijn val meesleept maakt het des te schrijnender. Dat Saïd als getuige achterblijft, garandeert bijna dat de cirkel van haat door zal blijven gaan. Wat kan hij anders dan vertellen in de wijk wat hij gezien heeft? Hoe de rest van zijn leeftijdsgenoten in de banlieu erop zal reageren valt te voorspellen, en dat zal niet terughoudend zijn. En wat voor effect heeft het op de rest van zijn leven? Zal hij het ooit los kunnen laten, als hij al niet door de spiraal van geweld opgeslokt wordt? Als hem überhaupt ooit nog een moment van rust gegund is, zal hij vast iets in zichzelf prevelen. ”Jusqu’ici tout va bien, jusqu’ici tout va bien, jusqu’ici tout va bien…”
HIJS organiseert tijdens de Dakendagen op 13 en 14 juni tussen 12:00 en 17:00 een speciale La Haine-style BBQ op het dak van het voormalige RTV Rijnmondgebouw aan de Mathenesserlaan 145 in Rotterdam! De maximale capaciteit is 30 personen. Kom in La Haine outfit, dan trakteren wij je op een broodje! Alle info over de Dakendagen lees je hier.
Destijds zijn van La Haine twee soundtrack cd’s uitgebracht: één met muziek die in de film zit, de ander met “musiques inspirées du film”. Beide verzamelalbums zijn al jaren niet meer in de platenzaak of op Spotify te vinden, maar HIJS stelde een playlist samen met tracks van beide schijven, aangevuld met enkele Franse rapklassiekers die er naadloos bij aansluiten.
