Hiphop is een mannenwereld. Altijd al geweest en dat zal ook waarschijnlijk wel zo blijven. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat vrouwen geen rol hebben gespeeld en spelen, integendeel. Neem bijvoorbeeld Debbie D, Lisa Lee en Sha Rock in de begindagen van hiphop. Artiesten als Roxanne Shanté, Queen Latifah, Monie Love, Jean Grae, Lauryn Hill, Lil’ Kim, Foxy Brown droegen absoluut hun steentje bij in de tweede helft van de jaren 80 en de jaren 90. Vandaag de dag is het wat minder met echt bekende vrouwelijke mc’s. Nicki Minaj doet het heel goed, verder zijn veel dames veroordeeld tot de underground. De Israëlische regisseuse Nirit Peled was benieuwd naar de verhalen van de oude, nieuwe en opkomende vrouwelijke mc’s en maakte in dit kader de documentaire Say My Name.
Beeld door Mamamess
De documentaire begint met Chocolate Thai, die gelijk opvalt door haar rauwe taalgebruik. Deze nog relatief onbekende mc duikt gedurende de docu regelmatig op. Hoewel er vrij veel bekende(re) artiesten in de film voorkomen, kozen de makers ervoor om Chocolate Thai op de voorkant te zetten. Gezien haar opvallende en sterke voorkomen geen vreemde keus op zich. Van deze jongere mc switchen we naar old school mc Sparky D. Sparky heeft in de tweede helft van de jaren 80 een paar sterke maxisingles uitgebracht en mag met recht als een vrouwelijke pionier gezien worden. Sparky vertelt dat ze, net als een aantal mannelijke oldschool collega’s, na een tijdje aan lager wal is geraakt en junk werd. Inmiddels is alles weer goed met haar gelukkig, vertelt ze.
Roxanne Shanté is de meest bekende mc uit de ‘Roxanne Wars’-periode. Een korte uitleg: de groep UTFO maakte in 1984 het nummer Roxanne, Roxanne, waarin ze een fictieve dame genaamd Roxanne probeerden te verleiden. Dit leidde tot een reeks ‘answer records’ van vrouwelijke mc’s die de rol van Roxanne aannamen en UTFO, met een knipoog, disten. Roxanne’s Revenge was de indrukwekkende track van de toen pas 14-jarige teenage mom Lolita Shanté Gooden, omgedoopt tot Roxanne Shanté. In de documentaire is schitterend beeldmateriaal te zien van de piepjonge Shanté en haar dj Marley Marl, die haar inlijfde in zijn befaamde Juice Crew. Inmiddels is Shanté psychologe en heeft ze haar eigen ijssalon geopend, Hiphop Ices, waar alleen high school-leerlingen werken. Shanté toont maatschappelijke betrokkenheid door de jongeren workshops te geven op allerlei gebieden ten gunste van hun persoonlijke ontwikkeling. Mooi om Shanté in haar nieuwe rol te zien in de documentaire.
Monie Love kwam op haar 17e uit Engeland naar New York en was officieus lid van de Native Tongues crew (De La Soul, Jungle Brothers, A Tribe Called Quest, Black Sheep). Haar grote doorbraak kende ze door een nummer met Queen Latifah op te nemen, Ladies First, misschien wel het eerste echt feministische hiphopnummer. Ondanks de voorspoedige start heeft de Britse nooit een grote carrière weten op te bouwen. In de documentaire vertelt Monie over de dagen van weleer en zien we haar in haar huidige functie: radio dj. Niemand minder dan MC Lyte is toevallig te gast, de eerste vrouwelijke mc die meer dan 500.000 albums verkocht in de VS met haar Lyte As A Rock, zo vertelt ze in Say My Name. Lyte treedt nog steeds op en is te horen op Chocolate Thai’s mixtape The Real McCoy.
De gerespecteerde Jean Grae en Rah Digga komen kort aan het woord, net als Erykah Badu. Nu staat Erykah dicht bij de hiphopwereld en heeft ze naar verluidt ooit gerapt (Mc Peaches), maar ze is toch echt een zangeres. Van daaruit bezien een beetje een vreemde eend in de bijt. Badu spreekt zich uit tegen ‘booty shaking video ho’s’, maar vraagt zich hardop af of dat niet gedeeltelijk met jaloezie te maken heeft. Remy Ma neemt het in een panel juist op voor deze vrouwen omdat het volgens haar voor hen vaak de enige manier is om hun familie te onderhouden. Trinie is een apart geval. We leren haar kennen als een heel vrouwelijke vrouw met een vrij hoge spreekstem. Als ze gaat rappen klinkt ze ineens een paar octaven lager en allesbehalve vrouwelijk. Net als Lil’ Kim maakt ze haar stem dus lager met behulp van studiotechniek. Een ware metamorfose.
De documentaire kent een hoog New York-gehalte, maar andere steden zijn ook vertegenwoordigd. Vanuit Londen zien we Shanika, die over grime-beats rapt. In Detroit maken we kennis met de stoere battle-cat Miz Korona en hiphop activiste Invincible. Crime Mob vertegenwoordigt Atlanta.
Say My Name geeft een globale indruk van vrouwelijke mc’s in de Verenigde Staten (en Londen) en waar ze mee te maken krijgen. Moederschap met een carrière combineren, twee keer zo hard als mannen moeten werken, overleven in een mannenbolwerk en de manier waarop vrouwen worden gezien, zijn zo’n beetje de belangrijkste terugkerende onderwerpen. Omdat er zoveel dames aan het woord komen, gaat de documentaire niet echt de diepte in. Verwacht dus geen achtergrondverhalen over grootheden als Lyte of een analyse van Jean Grae’s teksten, maar wel een onderhoudende, duidelijk met liefde gemaakte documentaire over vrouwen in de hiphop scene.
Check http://www.saymyname.org voor meer informatie
Onderstaande track komt niet in de film voor, maar toch, omdat hij zo gruwelijk is. De beste all-female posse cut ooit gemaakt:
