“Europa bevalt prima, maar het tourschema minder”, laat een afgematte DJ Trackstar, de man achter de decks bij Run The Jewels, weten in de lobby van het hotel waar de heren logeren. Het tempo is inderdaad moordend, met elke dag een ander land. Zodra Michael Render en Jaime Meline, beter bekend als Killer Mike en El-P, echter gaan zitten om over hun muziek te spreken, is vermoeidheid niet meer waar te nemen. Run The Jewels is zonder twijfel hét hiphopduo van 2014 en praat met alle liefde over hún jaar, en wat er daarna nog komen gaat.
“Wij hebben lol,” zegt El-P. “Want je hebt eindelijk iemand gevonden die even batshit-crazy is als je zelf bent”, vult Mike aan. Ondanks de politieke frustratie en woede die in hun muziek aanwezig is, is lol toch wel een heel duidelijke factor in het geluid van Run The Jewels. Veel meer dan bij hun solo werk. “De druk is minder groot als je iemand in jouw team hebt”, legt El-P uit. “Als je alleen in je kamertje zit om je fucking magnum opus te schrijven, kunnen dingen nogal intens worden. Maar als je wat gas terugneemt en jezelf toestaat iemand anders zijn creatieve wereld te betreden, draag je samen de verantwoordelijkheid voor de shit waarmee je aan ‘t fucken bent. Dat is een bevrijdend gevoel.”
“Een concert is een commune van gelijkgestemden.”
Op de vraag of het soms moeilijk is om de lol gedurende het proces in de studio opnieuw op te roepen op het podium, antwoordt het duo direct in koor: “Da’s makkelijk!” “Je bent in een ruimte met duizend mensen en zij geven je de energie van bevestiging”, vertelt Mike. Run The Jewels heeft hun meningen over maatschappelijke kwesties nooit onder stoelen of banken gestoken en de muziek is dan ook gerust militant te noemen. Mike legt uit dat veel mensen hun meningen delen, maar “als je in een groep van tien, twintig collega’s of leeftijdsgenoten één van de misschien twee mensen bent die zo over dingen denkt, kan dat erg eenzaam voelen. Concerten zijn meer dan concerten, het zijn…” “Ceremonies”, vult El aan. “Precies. Het is een commune van gelijkgestemden”, vervolgt Mike. Daarmee bedoel ik niet dat het een sekte is en iedereen precies hetzelfde denkt, maar dat mensen dáár zijn om te vieren hoe dit hen laat voelen. Dat is een erg specifiek soort energie.”
Een energie die Mike op zijn meest recente, volledig door El-P geproduceerde solo album R.A.P. Music al zijn ‘kerk’ noemde. “Wij maken deze muziek met de verwachting er live mee op te gaan treden”, zegt hij. “Daarom zit het zo vol met energie. Als wij nummers zitten te mixen, zitten we daar zo van ‘Wacht maar tot we Lie, Cheat, Steal live gaan doen!’” El-P: “Onze dynamiek is zo, dat zelfs wanneer we in de grootst mogelijk schijtbui zijn voordat we het podium opgaan, die emotie verdwijnt zodra we aan de eerste track beginnen. Omdat het louterend werkt.”
“Run The Jewels is niet het soort performance waarbij je zit en kijkt.”
Dat laatste was ook zeker het geval toen Run The Jewels een optreden had in St. Louis, op de avond dat de rechterlijke macht van Missouri besloot agent Darren Wilson, die de ongewapende zwarte tiener Michael Brown in het stadje Ferguson dood schoot, niet te vervolgen. De dood van de tiener leidde tot een golf van protest waarbij Mike al meerdere keren bewondering oogstte door de toon waarop hij reageerde. Ditmaal verwoordde hij echter niet alleen wat vele mensen voelden, maar waar zij ook behoefte aan hadden te horen, getuige het tempo en de veelvoud waarmee de video van zijn indrukwekkende speech gedeeld werd. “Onze openingstrack nadat Mike de dingen zo duidelijk had gemaakt, was één van de meest explosieve, verheffende en krachtige optredens waarbij ik ooit betrokken ben geweest”, vertelt El-P. “Iedereen ging batshit, en we gingen samen batshit. Dat bevestigde echt dat Run The Jewels niet het soort performance is waarbij je zit en kijkt…” “Je maakt er deel van uit”, besluit Mike.
Dat groepsgevoel wordt ook bewezen door het feit dat Run The Jewels, na hun albums in eerste instantie gratis op het internet uit te brengen, alsnog de volledige oplages van hun albums daadwerkelijk verkocht. “Onze relatie met ons publiek is gebaseerd op wederzijds respect”, zegt El-P. “Er was binnen onze macht geen groter gebaar dat we konden maken om aan te geven dat we zo’n relatie aan wilden gaan, dan het gratis weg te geven.” Een aanpak die hij niet zo zeer als oplossing voor de muziekindustrie ziet, maar die voor Run The Jewels zeker gewerkt heeft. “Het was grotendeels een emotionele beslissing, maar we hadden er wel degelijk over nagedacht. Het belangrijkste argument daarin was dat de plaat sowieso zou lekken.” Het toneelspel dat daarop zou moeten volgen stond het duo tegen. “Oh, ik hoop dat jullie de plaat kopen in de eerste week, knipoog knipoog”, zegt El-P op sarcastische toon. “Terwijl we weten dat je de plaat al hebt. Als je een type bent dat platen koopt, ga je ‘m kopen. Ben je meer het type dat wel luistert maar niet vaak koopt, dan doe je het niet. Misschien ga je dan wel naar een show of zo.”
Ook al willen veel mensen de muziek hoe dan ook gratis, het hoeft voor El-P de relatie met het publiek niet in de weg te staan. “Mensen supporten en nemen deel aan dingen die ze tof vinden. En als je ze niet als klootzakken behandelt, doen ze dat dus misschien.” Een insteek die de muziekindustrie volgens hem vreemd is. “Zelfs voor het internet al. De relatie van de muziekindustrie met de luisteraar is altijd een vijandige geweest. Het gaat altijd over trucs om je zo veel mogelijk platen te laten kopen. Of dat het nu het omkopen van DJ’s is of het uitbrengen van een geweldige single en dat het album dan blijkt te sucken: het voelde altijd als een truc. Nu kunnen mensen iets luisteren en dan besluiten of ze er bij betrokken willen zijn. Natuurlijk betreuren we het verlies van een volledige industrie en de banen daarin, maar tijden veranderen. Uiteindelijk moet je je realiseren dat wat je echt wilt, een carrière is waarin je een band hebt met je publiek en de mogelijkheid om de wereld in te gaan en te doen waar je van houdt.”
“We hebben fucking gewonnen”, zegt Mike. “Ik had solo succes, El had solo succes. We hadden daar de rest van onze carrières op kunnen teren, maar dit voelt beter.” Het feit dat het publiek zich in zulke mate betrokken voelt dat zij hen op het schild hijsen, op dezelfde manier als hij zelf in kapperszaak-discussies met zijn favoriete rappers deed, vormt daar een essentieel deel van. “Het is een geweldig gevoel om deel te zijn van een gemeenschap van mensen die een fuck om elkaar geven, die een fuck geven om maatschappelijke kwesties en toch nog steeds wildass crazy roekeloze lol kunnen maken.”
“In mijn hoofd ben ik alweer bezig met Run The Jewels 3.”
“Mensen reageren op oprechte energie. Of dat nu oprecht depressief of oprecht gelukkig is”, zegt El. “We hebben onszelf niet verloochend. We zijn nog steeds dezelfde mensen die ons kernpubliek begon te volgen.” Dat publiek is de afgelopen jaren met Run The Jewels wel explosief gegroeid. Het duo is dan ook meer dan de som der delen en laat duidelijk ruimte voor elkaars invloed over. In El-P’s beats valt op dat deze vaak minder hectisch dan in zijn ouder werk zijn. “De eerste plaat was erg open, de dichtheid van het geluid was veel lager dan wat ik lange tijd geproduceerd had”, zegt El. “Ik ben daar heel ver mee gegaan in mijn solo werk. En ik heb het getemperd. Run The Jewels 2 is weer een stap naar het midden. Iets dichter dan de eerste, maar wel nog met die bounce en openheid. Er zit ruimte in om te spelen met elkaars stijl en ritme. Maar je wilt ook dat shit knalt, en ik leer steeds weer van de balans tussen die aspecten. Ik vind de middenweg waar we nu in zitten erg tof, maar ik heb die plek nog niet gedefinieerd.” Gelukkig gaat de zoektocht gewoon door. “In mijn hoofd ben ik alweer bezig met Run The Jewels 3.”
Hetzelfde geldt voor zijn muzikale partner. “Run The Jewels heeft mij nieuw leven ingeblazen”, zegt Mike. “Meow The Jewels, de als grap begonnen maar door een Kickstarter-actie realiteit wordende remix van Run The Jewels 2 met kattengeluiden, komt eraan. Dan ga ik waarschijnlijk rappen met een kattengeluid en dat wordt dope. We gaan ook echt nog wel solo platen maken in de toekomst, maar Run The Jewels 3 is waar we nu over na denken. Het voelt gewoon het spannendste. Het heeft mij van ‘wat doe ik met mijn volgende album’ veranderd in ‘dit is mijn volgende decennium’. Ik weet niet hoe we over 10 jaar klinken…” “Dan klinken we als lasers!” onderbreekt El, voordat hij een geluid van een lightsaber met batterij-problemen maakt. Mike kijkt er niet van op. Op kalme en verzekerde toon maakt hij zijn verhaal af. “Dit is een echte groep. Je gaat in ieder geval meer van ons zien.”
