In opdracht van het Nationale Opera en Ballet en het Opera Forward Festival maakte Manu van Kersbergen een bewerking van Seven Deadly Sins: een ballet chanté uit 1933 van componist Kurt Weill en libretto-schrijver Bertolt Brecht. Voor de spoken word-versie werkte Manu samen met een zestal collega-woordkunstenaars en de muzikanten van .multibeat. Het leverde een zevendelige videoserie op waarvan de eerste delen inmiddels verschenen zijn. Een mooie aanleiding om eens in te zoomen op een ontmoeting tussen twee disciplines met een zeer verschillend DNA.
“Spoken word en opera matchen in de traditie van het vocaal iets willen overbrengen,” trapt Manu af, “maar er zit ook veel spannende wrijving in: opera is een traditie die veelal hervertelt en vertalingen maakt. Grandioze werken van weleer worden naar dit tijdsbeeld gebracht en opnieuw geladen. Spoken word vertelt over het algemeen alleen maar nieuwe verhalen en is daarmee bijna het tegenovergestelde.”
Spoken word-artiesten Stryder, Suehaylee, Danny Kuiper, Isis van Geffen, Houda Bibouda, Lev Avitan en Manu zelf namen ieder een hoofdzonde voor zijn of haar rekening. Waar het in opera de traditie is de tekst intact te laten, was dat voor deze bewerking geen optie: “Nee, dat kan niet. Je kunt je erin verdiepen. Wat je dan meeneemt is het vertrekpunt van zon oorspronkelijk stuk. Met die context kom je tot compleet iets nieuws.” Zelf nam Manu de zonde hebzucht voor zijn rekening: “Ik heb vooral nagedacht over het concept van zeven dodelijke zonden, wat natuurlijk een gigantisch christelijk concept is. Ik heb me afgevraagd of dat in de huidige context nog wel zonden zijn. Dekt dat in dit stadium nog wel de lading?”
Ook de andere makers gaven een eigen draai aan de interpretatie: “Ik heb ze de ruimte gegeven hun eigen verhaal te vertellen. Voor deze serie heb ik getypecast: met Danny Kuiper had ik bijvoorbeeld ooit een gesprek over zijn gevecht met zijn overgewicht. Dat is me altijd bijgebleven. Als we het dan hebben over de zonde vraatzucht, is hij dé spoken word-artiest in Nederland die daar op een eigen, interessante manier invoelbaar over kan vertellen. Niemand anders op mijn radar had dat zo kunnen doen.”
“Er wordt soms teveel vanuit het ik-perspectief verhandeld. Dat vind ik niet altijd spannend.”
Het past in de traditie binnen spoken word dat het verhaal vaak dicht bij de verteller blijft. Dat kan een valkuil zijn, vindt Manu: “Een spoken word-stuk is al snel een persoonlijk document en ik vind het interessant om te kijken hoe je dat nou kunt loslaten. Er wordt soms teveel vanuit het ik-perspectief verhandeld. Dat vind ik niet altijd spannend, ik vind het juist tof om dat op te rekken. Zo heeft Stryder trots als zonde. Hij linkt de waarde van trots aan zijn Palestijnse roots. Daarbij weet hij die zonde met veel betekenis te laden, waarbij het enerzijds een redding is en aan de andere kant een opmaat naar de dood. Hij zoekt de wrijving op en daardoor ontstijgt het stuk zijn persoon. Het is miraculeus hoe hij dat heeft geflikt.”
De samenwerking tussen Manu en .multibeat stamt al van voor deze productie: “Ik ben al een tijdje met ze aan het schrijven en het zijn zulke goede muzikanten, niet normaal. Toen ik werd benaderd door het Nationaal Opera en Ballet wist ik al vrij snel dat ik niet in mijn eentje een stuk wilde schrijven over de zeven hoofdzonden. Ik nodigde de andere woordkunstenaars uit en wilde dat wel in een crossover doen met live muziek. Ik vind dat een gigantische meerwaarde hebben, zeker op video. Je hebt dan niet alleen te maken met het verhaal en de muziek, je hebt ook nog beeld. Dat is ook een layer die je niet moet uitvlakken. Een spoken word-artiest op beeld, solo, is echt anders dan een spoken word-artiest in gesprek met muzikanten op beeld. Zo heb ik het concept Spoken Word Sessies ook ontwikkeld in samenwerking met Omroep Human. Zij vertrokken als omroep natuurlijk vanuit beeld. Hierdoor was de crossover voor mij nog meer vanzelfsprekend. Bij het vastleggen heb je in mijn beleving een spanningsveld nodig, een gesprek met een andere discipline. En spoken word is als kunstvorm de ideale gesprekspartner of moderator om zo’n gesprek te initiëren.”
“.multibeat heeft met Thijs van Zutphen (bas), Boudewijn Pleij (toetsen) en Aron Smit (drums) de meest awesome muzikanten in huis die ik ooit heb ontmoet. Ze zijn sterk beïnvloed door hiphop en funk, maar ook jazz. Mede door die muzikale achtergrond hebben ze enorm veel inzicht in maakprocessen waarbij improvisatie een uitgangspunt is. Dat komt zo goed samen: met hen is het lezen en schrijven in de repetitieruimte. Discussiëren soms ook; het stuk voor Seven Deadly Sins lag er echt niet in één keer. Maar die jazz-achtige benadering is heel belangrijk. Als ik een verse rap, klinkt die live in 013 exact hetzelfde als live in Doornroosje. Maar een spoken word-tekst draag je nooit twee keer hetzelfde voor. Het is prettig om te werken met muzikanten die dát begrijpen en vanuit dezelfde benadering vertrekken. Dat kan een enorme meerwaarde zijn voor tradities, zoals opera, die leunen op vastere uitgangspunten.”
Naast Seven Deadly Sins werkt Manu met .multibeat aan een spoken word-voorstelling met live muziek: “Als we in de repetitieruimte aan het schrijven zijn vertrekken we soms vanuit de muziek en soms vanuit het verhaal. Er ontstaat een wisselwerking. Het werkproces van schrijven op een beat zit heel anders in elkaar maar omdat je ervaring hebt met beide processen worden je keuzemogelijkheden groter. De ene keer ben je vanuit een verhaal vertrokken en heb je daar een compositie omheen gemaakt, maar er zijn ook momenten geweest dat we vanuit compositie zijn vertrokken en ik daar een verhaal op heb gemaakt. Dat maakt het juist spannend. En comfortabel voor mij als maker, ik kom in beide vormen thuis.”
De hele videoreeks van Seven Deadly Sins is hier te volgen en voor een voorproefje van het nieuwe werk dat Manu met .multibeat maakt, kun je op 10 juli terecht op Scream Louder in Den Haag.
