Het werk van Yasja Ligtelijn, werkend onder de naam Studio Yasja, was een maand lang te zien in de Rewriters010 DIY-expositieruimte in de Markthal. Daarnaast vertegenwoordigde ze gastland Nederland met haar werk in The Embrace, tijdens het Eurovisie Songfestival. Tijd om haar beter te leren kennen? Dachten wij ook!
“Op m’n dertiende ben ik verhuisd van Amsterdam naar Zuid-Limburg, meer dan tweehonded kilometer verderop. Het voelde een beetje als een volksverhuizing”, lacht Yasja. “Het eerste jaar was, ruw gezegd, vreselijk. Ik verstond m’n leeftijdsgenoten amper door hun dialect, en viel volledig buiten de boot mede omdat ik super-alternatief was. Waar ze in Amsterdam niet op of om keken, was ik daar misschien wel de plaatselijke attractie. Ik kwam op een school terecht vol met gabbers en zelf liep ik op skaterschoenen met gekleurde veters en had ik regenboog-elastiekjes in mijn beugel.”
“Mijn Harry Potter-droom leek uit te komen, maar viel snel in duigen.”
Toch bleef Yasja in Limburg. Sterker nog; ze woont er nog steeds. “Het eerste jaar was eenzaam, maar daarna kreeg ik al snel vrienden. Ik werd verliefd op de natuur hier in de omgeving en verder vind ik een tijdje in de auto zitten niet zo’n probleem. Als ik bijvoorbeeld een expositie heb in Rotterdam, zoals ik had in de Markthal, dan maken we er gewoon een dagje van. `s Ochtends vroeg vertrekken mijn partner en ik met een busje vol schilderijen, zetten de expositie op en gaan daarna langs vrienden. Het is misschien wel dik twee uur rijden, maar ondanks dat voel ik me nooit gedistantieerd van de rest.”
Dat is een periode wel anders geweest voor Ligtelijn. Ze heeft namelijk vóór de kunstacademie in Maastricht een artistieke opleiding gevolgd in België, waarbij ze doordeweeks in een streng internaat sliep. “Op de open dag kwam ik aan bij een oud klooster, met een lange mysterieuze gang waar iedereen z’n eigen kamertje had. Mijn Harry Potter-droom leek uit te komen.” Die droom viel echter al snel in duigen, het was namelijk niet wat ze ervan had verwacht.
“Na de eerste week raakte ik bevriend met een jongen. Toen we voor de grap gingen haasje over-springen, kon ik vervolgens letterlijk drie kwartier in de hoek staan. Lichamelijk contact was namelijk verboden. Het voelde als een soort jeugdgevangenis. Op het internaat zaten ook kinderen uit probleemgezinnen, of die uit een instelling kwamen. Gelijke monniken, gelijke kappen, dus werd iedereen, ook al had je niks gedaan, op die manier behandeld. En eigenlijk was ik daar per ongeluk terecht gekomen.” Het was meer dan drie uur reizen voor Yasja en ze was net te jong om op kamers te gaan. “Ik heb een hele goede band met m’n ouders en ben heel vrij opgevoed dus het was zeker niet alsof ze me daarheen hadden gestuurd. Ondanks het een moeilijke tijd was, heb ik er wel heel veel van geleerd en mensenkennis opgedaan.”
Toch vond ze het erger voor de jongere kinderen die daar zaten. “Sommige waren rond de 6, 7 jaar oud. Zo zat er een keer een klein jongetje huilend op een bankje in de gang. Toen ik ernaast kwam zitten om te vragen wat er aan de hand was, kwam een van de begeleiders snauwend naar me toe. Om te vertellen dat hij straf had en dat ik niet tegen hem mocht praten. Iedereen moest hem negeren, als straf. Buiten die muren was het ‘het nu’, maar binnen die muren ging je vijftig jaar terug in de tijd…”
“Op een gegeven moment nam mijn moeder me tijdens schooltijd mee naar Pinkpop. Dat was het moment dat ik besloot te stoppen.”
Yasja zoekt naar woorden. “Ik had het een beetje weggestopt. Nu we het er zo over hebben, moet ik echt weer even terug in die tijd. Als ik er zo over praat bedenk ik me ook weer hoe belachelijk het eigenlijk was. Mijn ouders vonden het ook belachelijk hoe het er daar aan toeging. Ze zagen hoe ongelukkig ik werd. Op een gegeven moment nam mijn moeder me tijdens schooltijd mee naar Pinkpop. Dat was het moment dat ik besloot te stoppen. Toen heb ik me ingeschreven op de kunstacademie in Maastricht. En tot m’n grote geluk werd ik toegelaten.”
Daarna heeft Yasja goed van haar vrijheid geproefd, en ging studeren in Maastricht. “Op de academie vroeg ik nog wel eens uit automatisme of ik naar het toilet mocht. Alsof de docent daar nee tegen zou zeggen, maar het zat er gewoon nog in. Daar was het eigenlijk lang leve de vrijheid.”
In 2018 kreeg ze een sterke drang om even weg te gaan, en schreef ze zich in bij verschillende art-residenties, waaronder een in IJsland. “Daar heb ik een muurschildering gemaakt buiten op een oude vissersfabriek. In die week benaderde Klimwandspecialist, een bedrijf die internationaal klimwanden bouwt, mij om een klimwand in Noorwegen te beschilderen. Die twee projecten had ik gecombineerd in een grote reis.”
Yasja kwam in een stroomversnelling van succes terecht. “Ik benaderde in Noorwegen de plaatselijke galerie die zich bezig hield met street art, dus toen kon ik een muurschildering maken in de stad én kreeg ik ook een solo-expositie. Dus daar ging ik, met m’n vervallen autootje, vol met m’n schilderijen naar Denemarken met de boot richting Noorwegen.” En zo trok ze door vele Europese landen.
“2019 was écht m’n debuutjaar. Als je steeds je neus laat zien, komen de dingen vanzelf. Als kunstenaar moet je ook gewoon zelf in je werk geloven, kritisch zijn en risico’s durven te nemen. Dan pas komen dromen uiteindelijk uit. In mijn vrije werk wil ik bepaalde taboes doorbreken, zoals onder andere psychische klachten en mensen op een andere denkwijze brengen. Ik ben zeker geen wereldverbeteraar, maar wil wel op mijn eigen manier een steentje bijdragen. Daar voel ik me als kunstenaar toch verantwoordelijk voor.”
