Als iemand alles gezien heeft wat je in de grime-business kan zien, dan is het Lethal Bizzle wel. Met eigen ogen heeft hij het zien groeien van een door Londense piratenradio gevoed underground-fenomeen, tot een genre dat wereldwijd dansvloeren tot ontploffing brengt. Een veteraan als hij heeft een uniek perspectief op die ontwikkeling, en toen zijn tourbus onlangs in Amsterdam parkeerde, leek het ons een mooi moment om eens binnen te stappen voor een goed gesprek.
De afgelopen jaren bracht hij diverse hitsingles uit, maar Lethal Bizzle’s aangekondigde album Lenox Rd. laat al enige tijd op zich wachten. Dat er enkele weken terug dus ineens een EP verscheen (het in zijn geval ironisch getitelde You’ll Never Make A Million From Grime), was voor velen een verrassing. “Ik werkte aan het album en dacht bij mezelf, ‘ik heb zo’n tien nummers die ik echt goed vind en negen waar ik me een beetje half/half over voel’”, zo vertelt hij terwijl hij aan een flesje bronwater en een portie kipnuggets zit. “Dus ik dacht, ‘zal ik alles schrappen en overnieuw beginnen?’ Nah, ik heb zeker tien goede nummers.’ In plaats van helemaal geen nieuwe muziek uit te brengen, besloot ik dus een mini-album uit te brengen. Ik koos de zeven nummers waar ik het meest tevreden over was om een indicatie te geven van de kant waar ik met mijn album op wil gaan, de stijlen en geluiden erin.”
De EP wisselt harde tracks als London, Wigback Ting en single I Win (samen met Skepta) dan ook af met meer inhoudelijke nummers als Dear Rich, Thank You en Million Pound Dream. “Het is belangrijk om diversiteit te laten zien. Dat je zoiets ook kan doen, naast het maken van hype songs.” Dat hij, na zich jarenlang op singles geconcentreerd te hebben in een genre dat sowieso meer op losse tracks is gefocust dan op albums, een ep uitbrengt, is dan ook een heel bewuste keuze. En dat terwijl de muziekindustrie, in het kielzog van de grote streaming diensten, juist meer dan ooit ook op losse tracks draait. “De muziekindustrie is die kant op geëvolueerd, en als je een slimme muzikant en zakenman bent pas je je daarop aan, maar ik zat al zeven jaar lang op die wave; single, single, single, en ik wilde me introduceren bij een publiek dat misschien nog niet alle kanten van mij kent.”
“Je kunt studeren om een dokter te worden, een leraar of voetbalspeler, maar je kan ook succesvol zij als grime-emcee”
Zijn timing lijkt er, nu grime veel nieuwe liefhebbers heeft, de juiste voor. “Veel luisteraars van de huidige generatie kennen mij van die bouncy, uptempo platen. Deze EP gaf mij de mogelijkheid om te zeggen ‘OK, cool, je kent me van tracks als Fester Skank, Pow, Rari Workout, maar laat me je een andere kant laten zien die je misschien nog niet kent. Daar komen tracks als Million Pound Dream vandaan. Je kunt zoveel uit dat nummer halen. De achtergrond waar ik vandaan kom —East London, een weinig bevoorrechte opvoeding, een arbeidersfamilie— en hoe ik me opgewerkt heb tot waar ik nu ben. Ik vind het belangrijk om te laten zien dat dit een optie is. Je kunt studeren om een dokter te worden, een leraar of voetbalspeler, maar je kan ook succesvol zij als grime-emcee.”
Lethal Bizzle’s single Pow (Forward) uit 2004, werd destijds verboden in clubs en op de legale radio. Zelfs de instrumental mocht niet gedraaid worden, uit angst dat de onstuitbaar energieke track en de verwijzingen naar ‘gun culture’ in de lyrics, mensen tot geweld aan zouden zetten. Brits politicus en toekomstig premier David Cameron beschuldigde hem daar ook publiekelijk van, waarop Bizzle zich in de krant The Guardian tot hem richtte met een opinie-artikel getiteld David Cameron is a Donut. Hij brak daarin een lans in voor jonge grime-emcees en het perspectief dat het genre hen biedt: “Zij zijn niet betrokken bij pistool- of steekwapengeweld en hebben een doel in hun leven om naartoe te werken. Hoe kun je zeggen dat deze muziek iets negatiefs is?” Het hielp de immens populaire track alleen maar verder uit te groeien tot een cultklassieker. Nadat het zes jaar terug tot het onofficiële anthem van de Engelse studentenprotesten uitgroeide, bracht Bizzle Pow 2011 uit, een rauwe possecut waar half rappend Londen zich op vertegenwoordigde.
“Ze proberen ons al zo lang monddood te maken maar Pow is één van de meest legendarische songs van de UK”
“Ze proberen ons al zo lang monddood te maken”, zegt Bizzle, “maar Pow is de geschiedenis ingegaan als één van de meest legendarische songs van de UK, niet eens enkel binnen grime. Waar het voor staat, de manier waarop mensen relateren tot dat nummer, hoe ze zich ermee verbonden voelen, mensen weten nog waar ze het voor het eerst hoorden. En tot op de dag van vandaag krijgt het nog steeds dezelfde respons als twaalf jaar geleden. Dat toont wel aan dat we kwaliteitsmuziek maken, als iets zo lang blijft hangen.”
Die muziek blijkt bovendien, ondanks dat het zo sterk geworteld is in de Londense cultuur, de laatste jaren bijzonder goed aan te slaan in het buitenland. “Ik realiseer me tijdens deze tour dat mensen overal minstens even hard, zo niet harder gaan, op onze muziek dan in de UK. Voor hen is het iets nieuws, iets dat ze niet elke dag voorgeschoteld krijgen. Misschien krijgen ze ons maar één keer per jaar te zien, dus de mentaliteit is we’re gonna fucking enjoy this shit from start to finish, want misschien hebben we hierna lang de kans niet meer. De culturele barrière is lager in het buitenland dan in je thuisstad, wat tegenstrijdig klinkt, (…) maar we hebben er echt profijt van over heel de wereld.”
Wat anno 2017 ook in het voordeel van grime werkt, is dat het zowel harde bars heeft als dansbare beats, terwijl grote broer hiphop zich tegenwoordig vaak slechts in één van die twee categorieën specialiseert. “We springen niet zomaar op iedere track om wat bullshit te praten. Het moet ergens op slaan, want we representen een andere cultuur naar mensen toe. Er moet een kwaliteitscontrole zijn, we spreken Engels en veel van de wereld verstaat wat wij zeggen. Ik heb het gevoel dat Amerika zoveel succes gehad heeft, dat ze het gevoel hebben bijna alles te kunnen en dat het toch wel een succes wordt.” Niet dat hij de Amerikanen hun succes misgunt. “Begrijp me niet verkeerd, veel ervan verkoopt wel. Geld hebben is goed, maar wij stellen de kunst voorop. Als de kunst goed is, kun je er vervolgens ook geld mee verdienen.”
“We kunnen niet elkaar neer staan schieten, want bij alle faciliteiten waar we gebruik van maken, zijn we op borrowed time“
Hij bedient zich van de wij-vorm wanneer hij het over grime heeft, omdat hij de bereikte mijlpalen niet als persoonlijke successen ziet, maar als indicaties van hoe ver grime als genre en beweging gekomen is. “Het grootste verschil tussen vroeger en nu is dat we volwassener geworden zijn”, zegt hij na enig nadenken. “Vanuit het perspectief van de artiest is ons begrip een stuk breder geworden. We zijn competitief, maar we zien nu in dat wanneer een ander succesvol is, we dat allemaal moeten supporten. We kunnen niet elkaar neer staan schieten, want bij alle faciliteiten waar we gebruik van maken, zijn we op borrowed time. Er zijn geen nationale grime-radiostations, als grime nationaal gedraaid wordt is het op een popstation. Als het gedraaid wordt op nationale TV, is het waarschijnlijk omdat een andere cultuur vertegenwoordigd wordt en zij down met ons zijn.” De inmiddels legendarische show van Kanye West tijdens de Brit Awards, waar een klein leger aan grime-emcees en vlammenwerpers hem vergezelde, of de co-signs en gastoptredens bij Drake zijn voorbeelden van wat hij bedoelt. “We moeten dat begrijpen. We kunnen het ons niet veroorloven met elkaar te lopen beefen.”
Die co-signs zijn een belangrijke reden voor de internationale groei van grime, net als de veranderende muziekbusiness. “Ik heb vijftien jaar hard gewerkt in de grime-scene, en gezien hoe de muziekindustrie alle genres probeerde te beheersen”, zegt hij. “Maar de mensen in de business die wisten hoe ze een plaat moesten promoten, of wat dan ook, snapten nooit echt iets van de cultuur achter grime. Mijn houding, en die van velen met mij, was dan ook ‘we kunnen die lui in kantoren, die getraind zijn om hits te maken, ons niet laten dicteren wat een hit is voor ons. Als überhaupt iemand dat moet doen, moet het iemand uit onze eigen scene zijn.’”
“We hebben jullie niet meer nodig, we hebben het wel door. We kunnen dit zelf.”
Grime heeft dan ook een lange traditie van kleinere, onafhankelijke labels, die al vroeg de kracht van social media inzagen. “Wanneer je independent bent, nemen radiostations en televisiezenders je soms minder serieus, dus social media was voor ons een goede manier om de middle man te omzeilen en direct naar de fans te gaan”, vertelt Bizzle. “Het was een een blessing in disguise, want je bent fucking pissed off wanneer de radio je track niet draaien wilt. Maar het deed me realiseren dat ik niet bij de pakken neer kon zitten en een ander kon laten dicteren hoe mijn carrière zou verlopen. En we hebben allemaal hetzelfde meegemaakt, dat je op de deur klopt en je te horen krijgt ‘nee, dit is te grimy voor ons, daar willen we niks mee te maken hebben.’ Nu zijn we hier, en zitten we met heel de grime-scene waarschijnlijk in de beste positie waar we ooit in gezeten hebben.”
“We hebben shit in eigen handen genomen. Ik heb mijn eigen platenlabel, Skepta is independent, Stormzy is independent. We hebben jullie niet meer nodig, we hebben het wel door. We kunnen dit zelf. We begrijpen wat samenwerking doet en ondersteunen elkaar. Jouw succes is mijn succes. Dat is één van de sleutels: vroeger ging het om nummer één zijn en als enige bovenaan staan, maar we moeten honderd nummer ééns hebben. Iedereen moet nummer één zijn om deze shit draaiende te houden.”
21 Oktober staat staat Lethal Bizzle opnieuw in de Melkweg in Amsterdam tijdens de ‘I Win’ tour.
