Of zijn de twintigers van nu dezelfde twintigers als die van dertig jaar geleden, maar dan mét internet? Wie bepaalt wie het echt houdt? Zijn de kaders veranderd? Het spel? De spelregels? Hoe zat dat toen de oude rotten nog jonge honden waren?
In deze serie blikken we terug op belangrijke wendingen die van invloed zijn geweest op de cultuur. Samen met een aantal oude rotten proberen we deze vermeende generatiekloof in beeld te brengen. Voor deel drie – de ontwikkelingen in rap – zijn we in gesprek met Diggy Dex. Later dit jaar verschijnt alweer zijn vierde soloalbum Do It Yourself. Daarnaast geeft hij les op de Zadkine Popacademie in Rotterdam. Eerder was ‘De meest exclusieve Jansen van het land’ actief in D.A.C. en in 2009 beklom hij de hitlijsten met de single Slaap Lekker (fantastig toch).
Omstandigheden
Met DJ Optimus en Kid Sundance stelden we in de eerdere delen van deze serie vast dat de verschillen tussen generaties voornamelijk voortkomen uit technologische en maatschappelijke ontwikkelingen. “Die worden altijd onderschat”, vindt Diggy Dex. Zonder synthesizers en samplers had hiphop niet bestaan. Ook de maatschappelijke tendens van vluchtigheid en onverschilligheid hoor je terug in de muziek. Net zoals rap in de jaren 80 een reflectie was van de maatschappelijke ontwikkelingen van achtergestelde mensen in slechte wijken. Ieder mens – en dus ook iedere muzikant – is een product van zijn omgeving. “Zoals de mens zich al de hele evolutie aanpast aan klimatologische ontwikkelingen. Dat bedenk je niet zelf, maar de omstandigheden dwingen je.”
Beeld: Diggy Dex, door Murph
Makkelijker
Waar een artiest voorheen nog een studio moest huren om een nummer of een album op te nemen, deed later home-recording haar intrede. Voor een paar honderd euro heb je een setup waarmee je kunt opnemen. Omdat je meer in eigen hand hebt, is ook het doorbreken makkelijker geworden, meent Diggy Dex: “Je hoeft je clip bijvoorbeeld niet meer langs de baas van TMF te sturen. Vanuit je zolderkamer kun je een nummer één hit maken. Uploaden naar iTunes, mailen naar je plugger, meer hoef je niet te doen. Nouveau Riche bijvoorbeeld, heeft dat goed gedaan. Zij zijn op eigen kracht doorgebroken, onder andere door goed gebruik van de nieuwe media. Dat biedt veel voordelen, je hebt bijvoorbeeld geen label meer nodig. Daar staat wel tegenover dat ook verzadiging optreedt. Er verschijnen via YouTube zes nieuwe clips per dag. Vroeger was het dat aantal per jaar.”
Ambacht
Het aantal rappers, albums en clips is door deze ontwikkelingen toegenomen. Dat wil niet automatisch zeggen dat de kunst van het rappen ook beter is vertegenwoordigd. Dat is zelfs minder geworden, denkt Jansen: “Niet zozeer de kunst van het liedjes maken, maar het spelen met woorden, het vertellen van verhalen is wel echt anders dan tien jaar geleden. Het is toegankelijker geworden en daarmee is het ook makkelijker geworden om een rap te maken. Je hoeft geen uren meer te zitten op een tekst. Neem een Ronnie Flex, die schrijft een hook en een verse in vijf minuten. Ik denk dat een echte lyricist dat niet kan in die tijd.”
Het ambacht heeft dus een minder prominente rol gekregen. Laat dat net zijn wat Diggy Dex graag terug hoort in rap: “Het kan smaak zijn, maar ook bij moderne kunst kun je onderscheid zien tussen iemand die echt vaardig is en er tijd en energie in heeft gestoken en iemand die wat in elkaar flanst en maar hoopt dat het lukt. Als ik in een museum loop, raakt een ambachtelijk schilderij van de meesters me meer dan een abstract cirkeltje met een stip erin dat de emotie van de schilder op driejarige leeftijd moet voorstellen.”
Ook op het ambacht heeft de vluchtigheid vat gekregen. Jonge rappers willen zoveel mogelijk volgers, maar wat zegt dit over de kwaliteit van de muziek? Typhoon – volgens Diggy Dex een van de hardste rappers van Nederland – heeft gemiddeld vijftigduizend views op YouTube. Ys scoort er in korte tijd een half miljoen. “Het ligt er maar net aan wat je doel is met muziek maken. Als je gaat voor een carrière op de lange termijn, wat stellen 80.000 volgers dan voor? Over een tijdje volgen die weer iemand anders. Het gaat wel heel snel allemaal.”
Beeld: Diggy Dex (met D.A.C.), door Nick Namelijk
Tienerjaren
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat je puberteit qua muzieksmaak bepalend is voor de rest van je leven. “Je tienerjaren, die zijn goud waard. Als ik It Was Written van Nas hoor, zit ik ook weer meteen in ’96. Paul Elstak, hetzelfde verhaal. Hoewel ik daar een teringhekel aan had, ik hield immers van hiphop. Maar ook hij brengt me terug naar de dansvloer op de middelbare school. Zo kijken mensen van 14 terug op Mr Polska als ze straks 30 zijn. Zij die op dat moment in hun tienerjaren zitten, zullen dat oldschool en niet relevant vinden.”
Zoals voor velen was Moordenaars van Osdorp Posse voor Jansen het eerste Nederlandstalige rapnummer dat hij hoorde. De Amsterdammers fungeerden als voorbeeld en werden door veel rappers gekopieerd. “Dat is wat kids zien, horen, voelen en checken. Dat ga je dus nadoen. Pas na verloop van tijd ga je ontdekken dat er nog meer is en dat het misschien wel tof is om een eigen stijl te ontwikkelen.”
Volgens Diggy Dex is dat ook de reden waarom zoveel rap op elkaar lijkt. Jongeren zien rappers op 101Barz of Puna en gaan hetzelfde doen. “In de jaren 90 was er geen rapper die een nummer ging maken dat klonk als 1981. Dat is gewoon de tijdgeest. Ieder era heb je goede muziek en slechte muziek. Je gaat het nooit meer terugzien, net zoals je je tienerjaren nooit meer terugziet.”
Wortels
Lang niet iedere rapper gaat op zoek naar de wortels van het genre. Dat is niet erg, vindt Diggy Dex: “Mensen hebben de neiging om in het nu te leven. Zelf vind ik het interessant om te kijken waar de wortels liggen, maar er zijn heel veel mensen die dat niet hebben en ik geef ze geen ongelijk. Het is juist ook wel tof dat je niets van hiphop hoeft te weten en toch kunt gaan rappen.”
Diggy Dex herinnert zich een discussie met DJ DNS in de auto: “Hij is vijf jaar ouder dan ik en laat me Schoolly D horen. Die ken ik wel, maar niet al zijn nummers. DNS vindt het dan schandalig dat ik dat niet goed ken. En dat scheelt maar vijf jaar. Hij groeide op met swingbeat enzo, begin jaren 90. Voor mij begon het midden jaren 90. Die vijf jaar kunnen een enorm verschil maken, maar dat is al duizenden jaren zo. Iedere generatie vindt dat de volgende generatie niet weet wat muziek is. We zijn allemaal een product van onze samenleving.”
