Of zijn de twintigers van nu dezelfde twintigers als die van dertig jaar geleden, maar dan mét internet? Wie bepaalt wie het echt houdt? Zijn de kaders veranderd? Het spel? De spelregels? Hoe zat dat toen de oude rotten nog jonge honden waren? In deze serie blikken we terug op belangrijke wendingen die van invloed zijn geweest op de cultuur. Samen met een aantal oude rotten proberen we deze vermeende generatiekloof in beeld te brengen.

Voor het tweede deel in deze serie spreken we Neels Smeekens, bekend als DJ Optimus. Sinds halverwege jaren 90 is hij als dj actief in groepen als Ill Productionz, The Proov en Grazzhoppa’s DJ Bigband. Zijn meest recente wapenfeit is het album Double Helix DNA, dat hij tevens produceerde. Het album verscheen op Fremdtunes, het label dat hij runt met DJ Mace.

In het eerste deel van deze serie keken we met Kid Sundance naar de invloed van technologische ontwikkelingen op hiphop. Samplers, synths en later de mp3; als producer moest je daar wat mee. In dezelfde periode kwamen er apparaten op de markt die het mogelijk maakten te scratchen met cd’s of zelfs je laptop te koppelen aan je draaitafels, de zogenaamde timecodesystemen.

Timecodesystemen

“Ik was zo’n stugge dj die in eerste instantie fel tegen timecodesystemen was”, geeft Optimus toe. “Serato, dat was toch een beetje de funk faken.”
Toch kleeft er een groot voordeel aan zo’n apparaat: platen kopen is een dure hobby terwijl veel jongens die net beginnen al een cd- of mp3-collectie hebben. Die kunnen nu direct aan de slag. Hetzelfde geldt voor de CDJ’s van Pioneer. Met een mapje gebrande cd’s kom je al een heel eind. De introductie van deze apparaten maakt het dj’en een stuk laagdrempeliger. Dat is niet per definitie slecht: “Toen Rane (het bedrijf dat Serato ontwierp) de DJ Bigband wilde sponsoren, was ik megasceptisch. Weer zo’n apparaat dat de draaitafel wil vervangen. Niets bleek echter minder waar: in plaats van te zeulen met vier kratten platen, steek ik nu een laptop, twee fel gele platen en een mixer met Serato in m’n tas en ik kan uren draaien zonder in herhaling te vallen.”
Ook de communicatie met muzikanten is er makkelijker door geworden. Eerder moest je naar de Vinylperserij om je eigen sounds op vinyl te zetten.
“Dan wilde ik met een band meedoen en bleek dat de volgorde op mijn versgeperste plaat toch niet optimaal was. Met de komst van timecodesystemen is deze volgorde constant aanpasbaar.”
Daarnaast hebben de dj’s die muziek maken met de draaitafel grote stappen gemaakt sinds de komst van de timecodeplaat. Dj’s en teams als Beatjunkies, C2C en Gaslamp Killer kunnen nu ook live spelen wat ze in de studio hebben opgenomen.
“De mogelijkheden zijn oneindig en als je creatief bent, doe je daar zeker je voordeel mee.”

Techniek

Al deze nieuwe mogelijkheden hebben ook een keerzijde. Smeekens: “Veel dj’s plunderen blogs, downloaden tracks en rippen cd’s. Dit zorgt ervoor dat ieder nummer totaal anders klinkt. Weinig dj’s slagen er dan ook nog in om een mooi verhaal te vertellen in de mix. Als je jezelf een dj noemt, moet je kunnen mixen. Dat je computer of cd-speler dat kan, lijkt me vanzelfsprekend.”
Sommige mensen achter de draaitafels kunnen niet mixen, maar hebben een toffe smaak en weten goed welke platen bij elkaar passen. Daar kan Smeekens van genieten, maar hij noemt het geen dj’s.
“Als iemand zichzelf dj noemt, verwacht ik dat hij enige techniek beheerst. Iedere beatmaker noemt zich tegenwoordig een producer, voor mij is dat echt wel wat anders.”
Door die oneindigheid aan mogelijkheden tegenwoordig, zien veel beginners door de bomen het bos niet meer. Hierdoor vergeten ze waar het om draait, vindt Smeekens: “Leren omgaan met effecten is belangrijk, maar als je iedere track met een delay eindigt om te camoufleren dat je niet kan beatmatchen, dan ben je als dj wel op een vreemde manier bezig.”

Battles

Door de technologische ontwikkelingen zijn ook de dj-battles enorm veranderd. Op de analoge manier diende je in diverse handelingen bekwaam te zijn: je platen afplakken, naalden optillen, platen wisselen en omgaan met wiebelende tafels en trillende handen. Die elementen zijn verloren gegaan: cuepoints maken stickers onnodig, platen hoeven niet meer gewisseld te worden en naalden – als die al worden gebruikt – skippen niet meer. Dj’s moeten het nu dus ergens anders van hebben.
“Er zijn nog steeds dj’s die met hele toffe routines komen, maar het is minder goed te volgen omdat je niet goed ziet en hoort wat de dj precies doet."
Waar dj’s wel op moeten letten volgens Optimus, is de plaatsing van de laptop op het podium.
“Voor je het doorhebt, staar je weer naar de mooie kleurtjes, wavefiles en bpm’s op je beeldscherm. Voor het publiek lijkt het dan alsof je mailtjes beantwoordt of je harddisk opschoont. Ik probeer mijn laptop daarom altijd een beetje uit het zicht te zetten.”

Diggen vs downloaden

“Noem me een purist, maar het hoort erbij: op zoek gaan naar rare platen om te draaien of te samplen. Het valt niet te vergelijken met diggen in de computer. Je leert over genres en artiesten door de informatie op de achterkant van een plaat te lezen." Dit is een belangrijk punt voor Smeekens, al realiseert hij zich dat er genoeg dj’s zijn die daar geen waarde aan hechten. Een oordeel velt hij daar niet over.
“Ik ben opgegroeid met platen. Mijn ouders draaiden van alles en die grote hoezen vond ik als kind al mysterieus en indrukwekkend.”
Als je met je laatste guldens naar FatBeats ging, werd je gedwongen om na te denken over je keuze. Het moest qua tempo en sound passen bij wat je al had. En je moest je er mee onderscheiden. Tegenwoordig heb je geen budget meer nodig, waardoor het dj’en veel laagdrempeliger is geworden. Dat de dj over oneindig veel muziek beschikt, heeft zijn weerslag op het publiek.
“Zij bepalen vaak wat de dj draait, maar men houdt er niet meer van om verrast te worden.”

De technologische ontwikkelingen hebben volgens Optimus dus veel mogelijkheden met zich meegebracht, mits de basistechnieken door een dj worden beheerst. Het is allemaal een stuk praktischer en daarmee ook een stuk laagdrempeliger geworden. Om het ambacht te beheersen is echter nog steeds dezelfde weg vereist: het leren beheersen van de technieken en het benutten van je creativiteit. Wel ten nadele veranderd is de publieke rol van de dj. Deze is meer een jukebox geworden. Zolang het publiek niet verrast wil worden, wordt de dj hier ook niet toe gestimuleerd.