Op 13 september presenteerde Sticks zijn nieuwe album Onrust op een compleet nieuwe manier, door middel van een expositie. De komende twee maanden zal het album nog exclusief te luisteren en te ervaren zijn in Museum de Fundatie in Zwolle, niet op YouTube, Spotify of CD. Daarna zal het voorgoed verdwijnen. In ieder geval, op de legale kanalen.
Tijdens een optreden in de beeldentuin van De Fundatie afgelopen zomer liet Sticks al door middel van spoken word delen van zijn nieuwe album horen. Hij trad die avond samen op met het Orkest van het Oosten, waar hij tussen de bedrijven door van het orkest het publiek vermaakte met zijn teksten. Aan het eind van de avond vertelde hij ook over de huidige expositie. Toen vooral nog een idee, nu een daadwerkelijk feit.
“Wat gebeurt er nou als je muziek en teksten brengt naar een plek waar je kunst normaal ‘consumeert’, namelijk het museum?” Deze woorden van Sticks zijn te vinden bij de intro van de Onrust-expositie. Maar is het een expositie of een albumpresentatie? En hoe ‘consumeer’ je de muziek op deze manier? Ik ging naar de albumpresentatie om de antwoorden hierop te vinden, het werd uiteindelijk een middagje van nieuwe ervaringen.
Een ervaring die direct begint bij binnenkomst, op de achtergrond hoor je de typische Kubus-beats al terwijl je nog een entreebewijs moet kopen. Een geblindeerde deur biedt toegang tot een donkere gang, voor de gelegenheid zijn zijn bijna alle ruimtes van de expositie zwart gemaakt. Het wegnemen van het licht en de helderheid in de ruimtes voelt als een bewuste keuze om nog meer nadruk te kunnen leggen op het onderwerp: onrust.
In de donkere gang hoor je een beat begeleid door de tekst “Je leidt je leven of je leeft je lijden.” Het zet meteen de toon die verder in de expositie ook terug blijft komen. Voor brag & boast zal er weinig ruimte zijn op dit album, er zal vooral stof tot nadenken op het menu staan.
“Sommige bezoekers houden het ook niet lang vol om hier te blijven…”
Bij het betreden van de eerste ruimte wordt je geconfronteerd met videobeelden die onrust en machteloosheid vertonen, dit gaat van grijpbare dingen tot meer abstracte beelden. Achteraf blijkt het vooral een rustige introductie te zijn van wat komen gaat. In de volgende ruimte staat er een installatie van videoschermen die ruimtevullend is. Er is niet om heen te draaien. De flitsende en onrustige beelden trekken niet alleen je aandacht maar geven ook een gevoel van ongemakkelijkheid. Sommige bezoekers houden het ook niet lang vol om hier te blijven, of wenden zich af van de schermen om op de muziek te focussen.
Waar wel veel bezoekers blijven hangen is de volgende ruimte. Een compleet witte kamer die zwart staat van de teksten, op de muur, het plafond, op de vloer. De teksten van het album staan hier in georganiseerde chaos door elkaar heen, als ware het boekje dat vroeger in de CD-hoes zat waar de lyrics instonden. Ondanks dat deze ruimte veruit het drukste is van de hele expositie, blijven de meeste bezoekers hier toch het langste hangen. Ergens voelt het alsof ze rust in Sticks’ onrust vinden.
Het wordt het steeds meer duidelijk dat de onrust vooral ligt in de gedachten van Sticks. Maatschappelijk kritische vragen, levensvragen, vragen van een vader met jonge kinderen. Maar ook commentaar op de samenleving en recente gebeurtenissen. Gedachtes en vragen die voor één persoon te veel zijn om alleen mee te dealen. Bij de vraag “Hoe kunnen we er met zijn allen nog iets moois van maken?” voel je ook de machteloosheid van Sticks, waarschijnlijk ook een grote factor van zijn onrust.
De grootste ruimte, het centrum van de expositie, is het meest overzichtelijk en traditioneel als het aankomt op de invulling van het album. Een hele muur is gereserveerd voor beelden afkomstig van een beamer. Voor de muur staan bankjes die je uitnodigen om er goed voor te gaan zitten, wat nodig blijkt. Op de muur zijn vijf videoclips van het album te zien. Links van mij zit een meisje op de beat mee te knikken terwijl rechts een ouder echtpaar de naam van die ‘verzekeringsrapper’ proberen te achterhalen. Nadat ze niet verder komen dan Diggy Dex, ‘die het zeker weten niet is’, staan ze op om verder te gaan (met het programmaboekje in hun hand).
Bij het verlaten van de videozaal loop je direct een studio in, de studio van Kubus inclusief booth. Het voelt een beetje als het hoofdkwartier van een evil villian die beats maakt. Overal lopen kabels en staan computers, synthesizers en boxen. Maar het is niet alleen voor de show. Op een tafel in de studio liggen koptelefoons waarop je een track van het album kan horen, die wekelijks aangevuld gaat worden door Sticks en Kubus in deze studio.
“Een wrang contrast tussen rust en onrust. Een gepast einde van een ongepaste albumpresentatie.”
Een kleine fotoserie loodst je naar de rustigste ruimte van de expositie. Een compleet witte muur gevuld met witte speakers staart je aan. Uit de speakers komen rustige instrumentals. Het voelt alsof het een handreiking is naar de bezoeker, om na alle onrust hier de rust terug te vinden. Wie zich kan verliezen in de muziek van de ruimte zal dat lukken, maar de muziek uit alle ruimtes die hier lijken samen te komen als chaotische achtergrond muziek zorgt voor een wrang contrast tussen rust en onrust. Een gepast einde van een ongepaste albumpresentatie.
“Als maker stop ik mijn leven, tijd, bloed, zweet en tranen in mijn teksten en muziek. Daarentegen zijn we anno 2019 gewend om nieuwe muziek meteen gratis overal te beluisteren. Daardoor wordt de luisterervaring vrij vluchtig”, vertelde Sticks in het introductiefilmpje van het project.
Het leven is al druk genoeg tegenwoordig, wat vaak doet afleiden bij het ervaren van -nieuwe- muziek. Waar je vroeger een CD haalde of zelfs een LP kocht, naar huis ging en tijd nam om het te luisteren, slinger je nu Spotify aan en check je het nieuwe album op de fiets naar school, in de auto naar werk of in de trein op weg naar Zwolle. Dat ontneemt de aandacht van de muziek en maakt het allemaal des te vergankelijker. Tijdens deze expositie wordt je gedwongen de muziek, de teksten, de sfeer te absorberen. De muziek weer te ervaren.
Dit keer was het niet de tocht naar de platenboer, maar de tocht naar het museum die hoorde bij de ervaring. Je wordt gedwongen weer moeite te doen om muziek te luisteren. Met in het achterhoofd hebbende dat dat de bedoeling was, kan ik niks anders dan zeggen dat de expositie een succes is en zeker het bezoeken waard is.
Onrust is een expositie van Sticks (Junte Uiterwijk) die tot stand is gekomen door Museum De Fundatie en Red Bull. Bij de invulling van de expositie is Sticks geholpen door Circus Family (installaties) en Ira A. Goryainova (video). De beats en soundscapes zijn geproduceerd door Kubus (Bart van de Werken). De expo is nog te ervaren tot 5 januari 2020.
