Het was een geweldig jaar voor rap. Traditiegetrouw droppen we eind december onze jaarlijst, maar de blik in de achteruitkijkspiegel bleek dit jaar nog moeilijker onder woorden te brengen dan anders. Redactieleden Gina, Jasmijn, Jaap, Daniël, Loki, Jesse, Dave en Bowie legden hun top-10 naast elkaar. Met redelijk ingewikkelde berekeningen waar we ’t hier verder niet over gaan hebben (want anders weer hoofdpijn) landden de overlappende platen op hun respectievelijke plekken in de lijst. Het toont de brede interesse van onze redactie, en levert misschien voor jou als lezer nog wat mooie luistertips op vóórdat het jaar definitief ten einde is. Uiteraard tellen we af: van 22 naar de vrij unanieme nummer één! Proost op een prachtig 2022, en een nog beter 2023! Cheers!
Zijn twee EP’s brachten de Belgisch-Marokkaanse DIKKE succes, véél succes. VIP-secties in de club, jacuzzi’s, merkkleding; het zou voor hem in principe dagelijkse kost kunnen zijn. Hij proefde ervan maar kwam tot inkeer. Tussen de knipoogjes naar voorbeelden als Biggie, 50 Cent en Snoop Dogg horen we hem op zijn debuutalbum teruggaan naar de essentie, vertelde hij in een interview met ons vlak voor het einde van het jaar. Dat was nodig, want zo horen we op het album: “Gelukkig wordt je niet onder de hete zon.”
MOVNT OLYMPVS en de twee KRAUW KONNEKT mc’s vonden elkaar in hun gezamenlijke voorliefde voor sinistere sferen en donkere soundscapes. In een ‘eindeloos etmaal’ namen ze een plaat op die een divers palet aan rapstijlen combineert, voortbordurend op DE HEUVELS HEBBEN OGEN en VENOM, de projecten waardoor ze fan werden van elkaar. Dit album voelt als één grote possecut, omschreef Jesse Berendsen eerder dit jaar.
Wat er in Buffalo in het leidingwater zit moet een soort kryptonite zijn voor rappers, want dat de stad in het noorden van de staat New York de laatste jaren een hoofdrol opeist is een feit. Naast de Griselda- en Drumwork-families is er ook Che Noir, die het jaar aftrapte met Food For Thought. Op dit conceptalbum spit ze – al zittend aan tafel – over hoe het verlies van haar broer en tevens beste vriend haar in de donkerste tijd van haar leven deed belanden. Trauma’s en de gevolgen voor haar geestelijke gezondheid blijven niet onbesproken op de sfeervolle boombap.
Hij maakte diepe indruk met zijn breekbare voordracht van Florida 2009 op Pinkpop, maar op WOO HAH! X Rolling Loud brak hij een paar weken later op een heel andere manier het hoofdpodium af; als wildebras. Joost Klein vat het samen en springt van gabber naar Doe Maar-ska, meme-bass maar ook vintage hiphopbeats. Op Wachtmuziek, waarin hij handelt over hoe moeilijk het is om van het kastje naar de muur te worden gestuurd in de GGZ: “Ik en al m’n tranen vullen volle zalen / Ik heb veel verhalen, ik zit vol met vragen.” Hij is niet bang om ze hardop te stellen en te zoeken naar antwoorden. Fryslân is daardoor tussen al het gebliep een hyperpersoonlijk album, gemaakt voor een lach en een traan.
Waar de meeste produceralbums in hiphop vaak klinken als een compilatie, weet Metro Boomin er sonische samenhang in aan te brengen. HEROES & VILLAINS klinkt dan ook regelmatig als de soundtrack van je favoriete thriller. Dat de producer uit Atlanta temidden van die sterrencast (o.a. Future, Travis Scott, The Weeknd en een glansrol voor 21 Savage!) en gastmuzikanten achter de knoppen de regie behoudt, is razend knap. Met vele fijne overgangen en verhalende skits zorgt hij voor een natuurlijk verloop.
Een jaar nadat de inkt van zijn GxFR-contract drooggeblazen werd, bracht Rome Streetz zijn plaat KISS THE RING uit. “I need the power and respect, millions locked in the safe / I pusha a Benz, bending corners high rocking awake!”, spit hij op de opener ervan, om vervolgens een heel album lang consistent gif te blijven spuwen. De door Westside Gunn gecureerde plaat is zodoende een spervuur aan braggadocio en geestige one-liners. Over lelijke merkschoenen, maar vooral over het ruwe straatleven. Rauw als haast ieder ander Griselda-product. Houden we gewoon van.
Onder muzikale begeleiding van Dilated Peoples-veteraan Evidence stapt Odd Future-member Domo Genesis op de door Roc Marci, Griselda en Alchemist vrijgemaakte rijbaan. Die voert langs drumloze, maar open en wijdgerekte loops en zijdezachte 70’s soulsamples. De synergie tussen EV en Domo zorgt voor een klein half uurtje aan heerlijke kalme vibes. Deze twee gooiden gezamenlijk de Californische zomer op slot.
Een dynamic duo vormden ze in het vorige decennium: Mula B & LouiVos. Maar de laatste jaren hebben de twee enkel gesproken via een advocaat, openbaart Mula op zijn soloalbum PRIX D’AMI, letterlijk vertaald: vriendenprijs, of prijs van een vriend. Tussen innovatieve ritmes en venijnige raps laat de Haagse rapper regelmatig zijn schild zakken. Op zulke momenten plaatst hij de luisteraar precies tussen hem en zijn vroegere tweemans. Een intiem kijkje in het troebele verleden van Mula, maar ook een reflectie op zijn beschadigde bestaan anno nu.
Eind oktober was het dan zover; de eerste keer dat Roc Marciano de oceaan overstak om zijn fans in Europa te laten zien en horen wat hij live in zijn mars had. Hij stond toen in Skatecafé te Amsterdam-Noord, voor vierhonderd heads, vooral muziek te performen die hij samen had gemaakt met de man die de bewuste avond zijn dj was; Alchemist. De smoothe mafioso-instrumentals met de pure nonchalance; Marci & ALC was een combo waarvan in de sterren geschreven stond dat ze ooit een full length zouden maken. Met The Elephant Man’s Bones hebben ze geleverd.
Lang dachten critici dat Megan Thee Stallion zou verzanden in de TikTok-trend die ze ontketende, of anders wel in haar hyperseksuele voorkomen. Op het nieuwe album Traumazine ging haar masker af, en liet ze de vrouw achter de branie zien. De woede op collega-rappers komt aan bod, maar ook het verdriet om het verlies van haar moeder. We horen we niet alleen met welke problemen ze moet dealen als vrouw in een door mannen gedomineerde industrie, maar vooral een vrouw die heeft besloten geen rem meer op haar pen te zetten.
Hij leeft net als Lijpe een leven onder de radar van het mainstream publiek, en zelfs voor velen ín de hiphopscene is KA een tikkeltje geheimzinnig. Zijn nieuwe album Recklezz is als een rit langs alle spanningen en emoties die spelen in zijn leven. Binnen no time bevind je je in donkere straten, die ruiken naar kruitdamp, de auto manoeuvrerend door de stofwolken. Dankzij zijn geweldige rokerige stem en het sublieme gevoel voor detail, visualiseer je met groot gemak de zwarte dagen die hij meemaakt. De intro en outro vormen samen qua bars al bijna een album, alles wat daartussen zit is simpelweg een gift van een van de beste verhalenvertellers van de Nederlandse game.
“Got my alias from a bar fight”, meldt Fly Anakin in de track Sean Price. De zin valt terloops in het midden van het type gerapte refrein dat enkel door de herhaling ervan te onderscheiden is van de verses. Toch is het een exemplarisch moment voor de rapper uit Richmond, Virginia. Stel je eens voor met hoeveel flair en stijl je te werk moet gaan om bij een dronken knokpartij vergeleken te worden met het Star Wars karakter, en dan ook nog de toevoeging ‘fly’ te verdienen.
De man geboren als Frank Walton is namelijk het type rapper waarbij elke lettergreep die hij schijnbaar achteloos over de gruizige beats uitstrooit, exact op de juiste plek valt. Op het album dat zijn voornaam draagt kruidt hij dat bovendien volop met persoonlijke vignetjes. Niet dat Frank daarmee een rechtlijnig autobiografisch epos is geworden; eerder een impressionistisch zelfportret. De stijl waarin hij dat doet past helemaal in het huidige tijdperk van sample-heavy eastcoast rauwheid, maar is eigenzinnig genoeg om daar eigen smoel aan te kunnen geven. Wat is er nou cooler dan dat?
Met elk jaar dat verstrijkt doet Alchemist een stap dichter bij de titel van één van de grootste hiphopproducers aller tijden. Het zijn vooral de samenwerkingen met rappers die in hun teksten de Colombiaanse import een handje helpen die daarbij gelauwerd worden, maar het zou toch een schrijnende vergissing zijn om de laconieke stonerrap van Curren$y te vergeten. Ook met de rapper uit New Orleans heeft hij namelijk een ontzagwekkende chemie. Continuance onderbreekt de continuïteit daarvan in elk geval niet. Sterker nog, het is misschien wel hun beste samenwerking tot nu toe.
De organische, bezwerende loops gelardeerd met flarden filmdialoog uit vervlogen tijden brengen je in de perfecte stemming voor de raps waarbij je de rook uit de mondhoeken omhoog ziet krullen, fraai rondcirkelend als in illustratie van Alphonse Mucha. Dit is 38 minuten vertoeven in de meest luxueus uitgeruste rokerslounge ooit. Zelfs voor geheelonthouders is het genieten van hoe ongenaakbaar Curren$y en Alchemist je in de sfeer daarvan onderdompelen.
Het Nederlandse hiphopjaar 2022 kan onmogelijk samengevat worden zonder de woorden Rafting Goods in de mond te nemen (pause). Een jaar nadat Hairo de Whatsapp-groep opende, naar eigen zeggen ten behoefte van sociaal contact en feedback op zijn raps tijdens de lockdowns, was er namelijk ‘Volume 1’.
Een plaat waarop een waslijst van rappende en producerende hiphop-heavyweights de krachten bundelde. Het album betekende de terugkeer van bijvoorbeeld Tim Beumers en Dion Masé, maar zette ook Fat Windjacks-members opnieuw in de spotlights én onderstreepte eens te meer dat met Limburg wat hiphop betreft niet te spotten valt. Onder meer Tenshun, $KEER & BOO$ en Dookie eisen vocale hoofdrollen op, op deze plaat vol smerige bangers. Roei mee met deze gang, waar plezier en liefde voor de sport die rappen heet bovenaan staan.
Hoe gek de combinatie op papier eruit ziet, zo verbluffend organisch klinkt Pourriture Noble. Zwangere Guy en Lander Gyselinck gaven met een kleine band de Benelux-show van het jaar, halverwege december. Op het podium van de Brusselse Ancienne Belgique werd het experiment van het album nog verder opgerekt.
De warme, funky en muzikale inkleuring van hun geesteskind vertaalde zich naar een steady performance, waarin Papa ZG zijn emoties niet onder stoelen of banken stak. De donkere lockdownperiode hoorbaar gemaakt, vanuit het brein van de Brusselaar. Natuurlijk was er die opgestoken middelvinger richting de politiek, maar vaker zette hij zijn eigen strubbelingen in het spotlicht. Een plaat waarop het mag piepen en kraken, maar bovenal sublieme openhartigheid hoogtij viert. Zo naakt hoorde je ZG nog nooit.
Nas zit in zijn derde, misschien wel vierde prime. In Hit-Boy vond hij een paar jaar geleden de katalysator die hij nodig had om zijn verhalen weer op een gepassioneerde manier uiteen te zetten. Op hun vierde album in twee jaar tijd, Kings Disease III, klinkt hij nog vitaler dan op de rest van hun winning streak.En dat is knap, want hij vult alle vocal spots zelf in.
Dat er geen gastartiesten op KD3 staan is overigens helemaal geen probleem. Als er iemand is die genoeg verhalen heeft en ze perfect beeldend kan vertellen is het Nas wel. Hij flirt in een berekende mix met drill en trap, maar stiekem had hij dat helemaal niet nodig om een generatieoverstijgend icoon te zijn. Zoals hij zelf zegt zodra het album aanvangt: “I don’t drop this often, so cherish it.”
Tot op heden was het volgens sor, de jonge rapper uit de Bijlmer, nog niet veel muzikanten gelukt om de grootheden onder de klassieke componisten respectvol te eren door middel van het samplen. Twee voorbeelden wist hij te noemen; Nas op I Can en Robin Thicke met When I Get You Alone. De componist, muzikant, rapper, producer en dirigent mag zichzelf nu met trots in het rijtje scharen, want zijn driedelige albumreeks Bae Doven vermengt samples uit de oeuvres van Beethoven, Mozart en Erik Satie met moderne trap.
Maar er is zoveel meer te horen. De ideeën lijken eindeloos en overal vandaan te komen; er wordt geflirt met jersey club, r&b en beatloze pianopartijen. Een prachtplaat waarop Wibi Soerjadi’s vleugelspel, Roselilah’s zware drums, Fresku’s scherpe pen en zijn eigen met auto-tune bezongen emoties versmelten in de muzikale clash die sor al jaren voor ogen had.
We embedden hieronder deel 1, maar zoek en gij zult deel 2 en 3 gemakkelijk vinden.
“Name one time where I didn’t deliver” vraagt Simbi Ajikawo op Gorilla gelukkig retorisch, want een antwoord zouden we haar niet kunnen geven. Ze rekt er de laatste twee lettergrepen van, haar flow een nonchalance gevend die naadloos aansluit op de rubberen bounce van het gitaarloopje eronder. Dat de blazers in het refrein er een kort overwinningsrondje op aan laten sluiten is geheel verdiend. Met Sometimes I Might Be Introvert vestigde Simz zich eindelijk als één van de grootste talenten in de internationale muziekpers, een positie die ze eigenlijk met voorganger GREY Area al verdiende. Nu de definitieve doorbraak waar ze zo lang naartoe werkte er dan toch is, zou dat de druk voor een opvolger wel eens loodzwaar kunnen maken.
NO THANK YOU is het welluidende antwoord van Little Simz aan iedereen die denkt ineens een graantje mee te kunnen pikken, verwachtingen op haar te projecteren of meent sturing te moeten geven aan hoe ze haar werk artistiek invult. Samen met producer Inflo heeft ze inmiddels ruimschoots bewezen niemand anders voor haar introspectieve en uitgesproken raps over het leven van een zwarte vrouw in Londen nodig te hebben. Sterker nog, gespeend van de grandeur en het gewicht van vele skits op SIMBI, komen die op dit album stiekem zelfs nog beter door dan op die razend succesvolle voorganger.
1855 dagen lang moest de wereld erop wachten, maar in die tijd zette Kendrick Lamar zichzelf terecht op nummer 1. Familieomstandigheden, writers blocks en een seksverslaving resulteren uiteindelijk in achttien tracks. In 73 minuten weeft Mr. Morale & the Big Steppers zich in alle rust door twee schijven met emotionele hoogte- en dieptepunten, ontleedt hij open wonden door onderwerpen te verkennen die hij nog nooit eerder heeft besproken. Het is zijn meest conceptueel coherente plaat tot nu toe. Tevens de meest conventionele in geluid, manoeuvrerend tussen moderne trap-percussie, zachte piano- en strijkerspartijen en traditionele samples.
Lamar kiest ervoor om met zijn tijd mee te gaan; een riskante aanpak van iemand die zichzelf bij elk album opnieuw uitvindt. Maar daardoor wegen juist zijn woorden zwaarder en zijn zijn teksten duidelijker dan ooit. Op de #MeToo- en Black Lives Matter-bewegingen en de cancel culture reageerde hij de afgelopen jaren dan ook niet. Dat doet hij in de muziek. Op Mr. Morale bekent Kendrick dat hij niet de sociale commentator is die men wil dat hij is. Kendrick Lamar is niet de verlosser, maar hij heeft zichzelf zeker gered.
Billy woods is een schrijver. Dat is elke rapper in zekere zin, maar billy woods is een schrijver. Neem een track als het fenomenale Christine op Aethiopes. De titel verwijst naar de moorddadige auto in de gelijknamige roman van Stephen King, maar woods gebruikt het als vehikel voor veel tastbaardere drama’s. De auto, soms gezocht, soms veranderend van eigenaar, soms jarenlang verlaten op de straathoek, als verbindende factor in een ijzingwekkend portret van de wijk waar deze doorheen rijdt. Aethiopes staat zó bol van eindeloze verhalen. Soms zijn er hele werelden in enkele woorden te ontwaren (“Multiverse Benzino!”), soms ontvouwen ze zich gedurende enkele minuten, altijd zijn ze het waard je volle aandacht op te richten.
Dat is Aethiopes ook dankzij de producties van DJ Preservation, die tekende voor heel het album. De samples ervoor plukt hij uit de rijke Ethiopische muziekhistorie, wat het zowel samenhang als een onvoorspelbare klank geeft. Daarbij verdienen ook diens overgangen om benoemd te worden. Hoe hij de drums laat invallen op possecut NYNEX bijvoorbeeld, of hoe het eerdergenoemde Christine via de performance van Mike Ladd een bloedstollende brug bouwt naar het stomende Heavy Water. Het levert een fenomenaal album op, dat weliswaar doodslaat wanneer je het op de achtergrond aanzet, maar bij de goed verstaander des te dieper binnenkomt. Zet een bak (Ethiopische) koffie, en ga voor Aethiopes zitten alsof het een goed boek is. De schrijver billy woods verdient het.
Ver voordat hij zich distancieerde van ‘everything Kanye West’ en de functie van G.O.O.D. Music-president daarom naast zich neerlegde, was er It’s Almost Dry. Het eerste album van Pusha T sinds de moderne hiphopklassieker Daytona zag in 2022 het levenslicht, en daarop deelt Kanye de knoppen met Pharrell Williams. Althans; de helft is geproduceerd door West, de andere helft door Williams.
Hun twee kenmerkende stijlen zitten de rapper beide als gegoten. Dwars daardoorheen snijdt de kille flow van King Push, als een sluipmoordenaar. De honger spat van de zinnen, hij heeft nog altijd het vermogen om een killer-bar te schrijven. Een album dat ons bedwelmt door de nostalgische feeling, mede dankzij de reünie met broeder Malice als Clipse. De verhalen kennen we, de onderwerpen ervan ook. Waarom blijft het dan toch leuk? Simpel: omdat niemand ze zo goed kan vertellen als hij.
Eindelijk. Dat Black Thought een absurd goede rapper is, is geen geheim. Hiphopliefhebbers weten al decennia dat hij als leadvocalist van The Roots klassiekers op zijn naam heeft staan. Het grote publiek kwam er eveneens achter toen ze de man over elk willekeurig onderwerp hoorden freestylen als bandlid bij Jimmy Fallon. En over freestyles gesproken, voor zijn barrage aan punchlines bij Funk Flex bestaan niet genoeg superlatieven, daar is iedereen het over eens. Over zijn capaciteiten als rapper bestond nooit enige twijfel. En toch. Van The Roots wordt hij niet als frontman gezien, en hoe goed hij ook rapt op hun platen, ze zijn een collectief product waarin de schijnwerpers maar deels op hem staan. Dat veranderde eindelijk met Cheat Codes.
Tuurlijk, het licht straalt ook richting die heerlijk warme producties van Danger Mouse. Een man die ook zijn credits breed buiten de rapwereld verdiende, waardoor we bijna vergaten wat een fantastische beats hij eigenlijk maakt. Maar de soul met randjes psychedelica die hij Black Thought serveert, werpt nergens een schaduw op diens virtuoze performance waar niet aan te ontsnappen valt. Beats en raps zijn juist perfect in tandem. Daarmee krijgt Black Thought na een carrière van een slordige dertig jaar eindelijk dat definitieve artistieke statement op zijn eigen naam staan, waar we al die tijd op hoopten. Een album maken met Danger Mouse; dat bleek de Cheat Code te zijn die hem toegang verleent tot die eindeloos bediscussieerde ranglijst van beste rappers aller tijden. Black Thought staat erin. Eindelijk.