Daar sta je dan als alom gerespecteerde MC uit Yonkers, New York. Je maakte furore in de jaren 90 met The L.O.X., hebt classic tracks op je naam, een populaire collega als Ghostface Killah noemt je in zijn top 5. Ter promotie van je derde soloalbum treed je op in wat voor menig rapper een droomstad is. Helaas wel voor slechts 68 betalende bezoekers en wat voor de gezelligheid binnengelaten volk.
Jadakiss in de Melkweg (afgelopen september) is echt niet de enige show waar het publiek massaal bij afwezig blijft. De populariteit van Amerikaanse live hiphop-optredens is flink dalende. Deze trend wordt vol overtuiging onderschreven door zij die er misschien wel het meest zichtbaar mee te maken hebben: de heren boekers en programmeurs. “MC Lyte voor dertig mensen in de Oosterpoort (november 2008, red.)”, geeft Martijn Kinket als voorbeeld. De man die onder de noemer Live and Legendary de afgelopen jaren voornamelijk old school acts als Marley Marl & Craig G, Schoolly D en Tim Dog heeft neergezet vervolgt: “Concrete cijfers heb ik niet, maar ik zie zeker, wie er ook gehaald wordt, dat de opkomst steeds minder wordt. De ‘hiphoppende jeugd’ van deze tijd is natuurlijk niet opgegroeid met de hiphop van de jaren 80/90 en dus kun je ze ook niets kwalijk nemen.” Ook Roger Brouwn, die met Missin’ Link ontelbaar veel rappers naar Nederland en Europa heeft gehaald, ziet dat diezelfde trend al wat jaartjes aan de gang is. En hoewel Melkweg-programmeur Edwin van Andel in eerste instantie begint over de negatieve gevolgen van het rookverbod, komt hij ook al gauw met verklaringen die verder terug gaan dan de afwezigheid van wietwalmen tijdens hiphopshows.
De La Soul stond afgelopen september wél in een volle Melkweg (Beeld: Joel Frijhoff)
“De muziek is gewoon niet meer zo interessant. Toen ik in 2001 begon, had je bijvoorbeeld het Rawkus label dat met artiesten als Talib Kweli rappers pushte die nog groter konden worden en goede muziek maakten. Je ziet nu dat veel gasten gewoon hetzelfde gaan doen, bijvoorbeeld The Game of 50. Die maken dan één goede plaat waardoor veel mensen de show willen zien, maar daarna wordt het allemaal wat minder. Het genre heeft vernieuwing nodig, maar er borrelt gewoon minder dan midden jaren 90 bijvoorbeeld het geval was”, legt Edwin de vinger op de zere plek. Natuurlijk verschijnen er ook nog genoeg boeiende releases. Zo krijgt Raekwon’s Only Built For Cuban Linx II overwegend enthousiaste reacties. Toch staat de Wu-Tang veteraan begin oktober voor tweehonderd fans in de Max-zaal van de Melkweg zijn coke-rap de ruimte in te slingeren. Is het geldgebrek bij de fans? De matige livereputatie van de Chef? Slechte timing?
Bij de specifieke Raekwonshow zijn het wellicht bovenstaande redenen, maar meer in het algemeen is het sowieso een combinatie van factoren. Roger noemt slechte albumpromotie en verzadiging als doorslaggevende punten. “Als niemand het nieuwe Black Milk album kent, blijft er maar een klein groepje kenners over dat de shows wil bezoeken. Een goed voorbeeld is denk ik ook Pharoahe Monch, die gewoon een goede plaat maakt met Desire (2007), komt zelfs uit via een major (SRC/Universal), maar ja als er dan verder niks mee gebeurt… Verder zijn er gewoon te veel agenten in de markt die zich bezig houden met het boeken van artiesten. Die verzadiging van de markt, de overkill, daar willen we met Missin’ Link altijd voor waken. Met artiesten waar wij exclusieve afspraken mee maken, leggen we data vast, zodat ze hier niet bijvoorbeeld iedere maand te zien zijn.” Iedere maand is wat overdreven, maar Method Man mag je ondertussen wel een vaste gast van Nederland noemen. Edwin over de Wu-Tang rapper die de afgelopen jaren menigmaal in ‘zijn’ Melkweg stond: “Method Man staat nu (in maart, red.) in Paradiso; ik ben benieuwd of hij het daar nog vol krijgt. Omdat hij hier in juni nog is geweest, wilde ik hem nu alleen als ik wat minder hoefde te betalen, daar ging Method Man niet mee akkoord en nu staat ie dus aan de overkant, wat wel raar is na al die jaren. Maar ik vind dat hij gewoon weer te snel hier is.”
Ice Cube op het Westcoast festival (Beeld: Nomar Fats)
Martijn: “Ik zal zelf alleen nog de acts gaan doen die hier nog nooit of heel lang geleden zijn geweest.” Dergelijke boekingen vallen onder wat Edwin ‘slim boeken’ noemt: minder, maar wel kwaliteit en betaalbaar. Dit laatste is volgens hem wel lastig gezien het feit dat rappers nou eenmaal hoge gages vragen en in een mooi hotel willen, wat hiphopshows relatief duur maakt om te organiseren. De prijzen laag houden is wel noodzakelijk, omdat “hiphopfans, wat vaak werkende mensen zijn, hard zijn getroffen door de crisis. Mensen hebben geen geld, lijkt het.” Over het kwaliteitsaspect heeft Roger nog wel een aanvulling. “Kijk, het is belangrijk dat je je richt op artiesten die nu relevante muziek maken. Recentelijk stond bijvoorbeeld Onyx in Nederland, maar wanneer hebben die voor het laatst wat relevants uitgebracht wat nog iets doet bij de kids?”
De Amsterdamse Bitterzoet lijkt een van de plaatsen waar Amerikaanse hiphop juist vaker een podium krijgt. Evidence van Dilated Peoples, Termanology en M.O.P. stonden de laatste tijd bijvoorbeeld geprogrammeerd in deze club (M.O.P. ging overigens niet door wegens tegenvallende kaartverkoop). Een positieve ontwikkeling op het eerste gezicht, die echter een direct gevolg lijkt van de dalende animo voor de optredens. Volgens Edwin is dit gewoon een kwestie van ‘downscalen’. Acts die niet genoeg bezoekers meer trekken voor een goed gevulde Paradiso of Melkweg komen nu in Bitterzoet terecht. Van ditzelfde downscalen was sprake toen in april vorig jaar het Westcoast festival met onder andere Xzibit en Ice Cube verplaatst werd van de Heineken Music Hall naar de Melkweg. De mannen van het Utrechtse partycollectief Boemklatsch, die vanaf 2003 hiphop programmeren in Tivoli, zijn al een paar jaar zelfs helemaal gestopt met het programmeren van hiphop. In het Smoelwerk boek zegt DJ Illvester: “Muzikaal gezien zijn we breder gaan denken, ook omdat de meeste hiphop in onze ogen te commercieel werd en de nieuwere hiphop zo underground was dat het alleen in de Ekko geprogrammeerd kon worden.”
Termanology in de Bitterzoet (Beeld: Joel Frijhoff)
Is live Amerikaanse hiphop in Nederland gezien al deze sombere constateringen dan ten dode opgeschreven? Als het aan Edwin ligt zeker niet. De programmeur, die sinds 2001 al tussen de vijfhonderd en zeshonderd hiphopacts heeft neergezet, wil zich blijven bezig houden met dit voor hem ‘toffe genre’. Ook is er een vaste groep Melkwegbezoekers die hun portie hiphop wil behouden. Roger, die oppert het gastenlijstsysteem te herzien om zo meer bezoekers ook daadwerkelijk te laten betalen: “Er zal altijd wel een markt voor blijven hier, maar het is heel moeilijk in Nederland.” Die moeilijkheden komt Martijn ook geregeld tegen wanneer hij toffe namen weg wil zetten. “Ik zal zeker Nederland nog wel eens verblijden met een dope act. Als daar tenminste interesse voor is bij de programmeurs van de clubs, want ook daar zie je, heel begrijpelijk, verandering van interesse. Ze geven te vaak een ‘nee’ als antwoord.”
Reactie van Ghostman, oprichter van House of Hiphop, het boekingskantoor/platform dat diverse buitenlandse hiphopacts boekt:
“In het artikel worden twee acts die ik heb geboekt aangehaald en daar wil ik toch wel even op in gaan. Ik vond Onyx energieke en strakke shows geven in de 013 en Groningen (New Attraction red.). Je kan soms beter een act neerzetten die de laatste jaren niks heeft uitgebracht, maar wél een goede show geeft, dan bijvoorbeeld een Jadakiss die een nieuw album uit heeft en meerapt over zijn eigen vocalen. Kwaliteit ligt bovendien ook in de live show en niet alleen in cd’s uitbrengen. Verder haal ik dit jaar Method Man naar Nederland, maar hij geeft gewoon een kwalitatief goede show. Sterker nog: zijn show is één van de beste live shows van de afgelopen jaren.
Het mag overigens ook wel eens gezegd worden dat er weinig promotie vanuit de zalen zelf gedaan wordt. Een mailtje naar de pers en een poster in de hal van de zaal is tegenwoordig niet meer genoeg om de zaal vol te krijgen. Daarbij mogen de labels ook wel eens wakker worden en meer betrokken raken bij de boekingen. Het label van Xzibit wist bijvoorbeeld niet dat hij hier 3 keer stond, dat kan natuurlijk niet."
