Beeld door: Murph
Laten we eerst even teruggaan naar de vroege jaren 90. Hiphop was nog geen echte constante commerciële factor in de popmuziek. Natuurlijk, MC Hammer en Vanilla Ice waren razend populair en verkochten miljoenen platen, maar werden verder totaal niet serieus genomen in de hiphopgemeenschap. Het was echt nog een undergroundfenomeen met een kleine, maar zeer fanatieke aanhang die in de jaren 80 aan het genre verslingerd was geraakt. Omdat er geen hele grote markt voor was in Nederland, was je als hiphopliefhebber erg blij als er weer eens een Amerikaanse held te bewonderen was. Ice-T, Ice Cube, Public Enemy; ze kwamen allemaal weleens langs maar om nou te zeggen dat je ze ieder jaar wel op een of meerdere podia kon bewonderen, nee.
Beeld door: Joël Frijhoff
Wat waren de redenen daarvoor eigenlijk? Ten eerste verdienden de grotere artiesten nog genoeg geld met de verkoop van albums en hoefden dus niet per se te touren om te overleven. Ten tweede werd thuisland Amerika duidelijk als belangrijkste markt beschouwd door de meesten en daardoor traden ze daar dus (logischerwijs) vaker op. En ten derde waren veel promotors nog niet zo professioneel als ze nu zijn. Natuurlijk waren er oplichters die er met de opbrengsten van de kaartverkoop vandoor gingen en op het laatste moment het concert niet door lieten gaan. Maar vaak genoeg had het ook te maken met onbeholpen blunders als het niet regelen van de reis- en verblijfskosten van de act en geen goede afspraken over de betaling. Veel Amerikaanse artiesten willen hun geld voor de show al ontvangen en hanteren het motto ‘No dough, no show’.
Vaak wist je als bezoeker niet precies waar het aan lag. Sadat X en Grand Puba zouden eind jaren 90 in Nighttown optreden op een maandagavond bijvoorbeeld. Na een stuk of vijf Nederlandse voorprogramma’s kwam de organisator om een uur of 1.00 vertellen dat Sadat en Puba bij een gevecht in Parijs gewond waren geraakt en daarom niet konden optreden. Dat Nighttown toen niet verbouwd is door woedende hiphopliefhebbers verbaast me nog steeds. Datzelfde Nighttown had een paar jaar later te maken met een Mobb Deep show zonder Prodigy van welgeteld 20 minuten. House Of Pain in Nighttown en GZA in Paradiso maakten het trouwens ook bont met shows van welgeteld een half uurtje.
Beeld door: Lotte van den Acker
Nukken van artiesten gooiden soms ook roet in het eten. Zo weet ik nog goed dat ik ergens in het midden van de jaren 90 voor de deur stond van Nighttown, Rotterdam, en vervolgens moest vernemen dat KRS-One niet ging optreden omdat er geen rookverbod in de club was. Diezelfde KRS had vliegangst, zo ging het verhaal, waardoor het dus een hele operatie was om naar Europa te komen (per boot), en snel van land naar land te reizen. Dilated Peoples was in 2001 als undergroundfenomeen te zien in de Heineken Music Hall als voorprogramma van Linkin Park maar durfde in verband met het toen net gebeurde 9/11 incident niet te vliegen. Hiphopliefhebbers moesten het dus een heel concert doen met nu metal en moesten het rauwe hiphopvoorprogramma van Dilated missen.
Je moest ook veel geduld hebben trouwens. Zo begon een optreden van Common en Pharoahe Monch zo rond 2000 in Paradiso pas om 02.00 ‘s nachts op een zondag (!). Datzelfde gold voor een optreden van Wu-Tang rond 1997 in De Melkweg, zo vertelde programmeur Edwin Van Andel me onlangs. Ol’ Dirty Bastard wilde alleen beginnen als hij eerst wat meer sterke drank kreeg toegediend, zo liet hij door de microfoon weten, terwijl hij nog backstage zat.
Maar sinds pakweg 2005 is er iets bijzonders aan de hand. Iedereen was dolbij dat de beste solo hiphop live-artiest KRS-One in Nederland te bewonderen was en een paar jaar later was diezelfde blijdschap er toen EPMD (mét DJ Scratch!) voor het eerst sinds de jaren 80 weer eens ons kikkerlandje aandeed. Dilated Peoples (en Evidence solo) is tot op de dag van vandaag zelfs wel een paar keer per jaar aanwezig met hun geweldige show. De eerste shows sinds jaren van de oude helden bleken de voorbode te zijn van jaarlijkse bezoekjes aan Europa die tot op de dag van vandaag duren. Je hoeft je tegenwoordig geen enkele zorgen meer te maken als je een keertje niet naar Snoop Dogg, KRS-One of Public Enemy kunt; volgend jaar staan die acts er toch wel weer. Oh ja, en ze beginnen gewoon op tijd om een uur of 21.00.
Beeld door: Murph
Waarom die omslag sinds een jaar of zeven? Van plaatverkoop moet sinds de digitale revolutie geen enkele artiest het meer hebben, dus het moet live verdiend worden, dat is één. Daarnaast is in Europa een dankbare en misschien wel grotere markt voor klassieke en rauwe hiphop dan in de Verenigde Staten zelf. Die klassieke hiphopshows worden ook geconsumeerd door jongeren die het tijdperk niet bewust hebben meegemaakt, dat is nog een pluspunt. Big Daddy Kane was blij verbaasd toen de jongens vlak voor het podium in De Melkweg vertelden dat ze in 1994 waren geboren. “Shit, I was contemplating retirement back then”, zei BDK glimlachend, voordat hij zijn waardering voor de jonge hiphopfans uitsprak. Dilated Peoples lijkt haast in Europa te wonen en een nieuwkomer als Action Bronson is in een jaar tijd drie individuele keren in Nederland te zien geweest.
De conclusie is dat we ons geen zorgen hoeven te maken over het aanbod van hiphopconcerten van oude helden. Je kan je wel afvragen of overexposure niet op de loer ligt. Hoe vaak kan je nog dat speciale gevoel krijgen dat je kreeg toen je KRS-One voor het eerst The Bridge Is Over live hoorde doen of hoe vaak kan je nog echt kippenvel krijgen van Big Daddy Kane’s virtuoze klassieker Set It Off? De tijd zal het uitwijzen.
