Pic door Jouke Koning
Hoewel ik eerder al twee tracks van Vaardigheid gehoord had (op de verzamelaar De Posse Deel 3 uit 1997), begon het me tijdens de interviews met D.A.C. en BRAAF! pas echt goed te dagen wat voor impact het Amersfoortse hiphoptrio (bestaande uit rappers Dennis, Blok en DJ Daan) in bepaalde hiphopkringen had gehad. Jiggy Djé, GMJ (D.A.C.), PIT, de 50% Neger (BRAAF!), maar ook Raymzter: allemaal spraken ze vol lof over Vaardigheid, de act die rap als eerste op de kaart zette in Amersfoort. PIT in het HIJS-interview in 2002: “Zij waren gewoon de eerste en hun waren het verste en het vetste. Zij waren het Opgezwolle van vijf jaar geleden. Anders is het niet. Vaardigheid was de shit, klaar! Dat was hiphop en de rest was nederhop.”
Nadat het interview afgelopen was, vroeg ik aan de mannen van BRAAF! of het album Vers Van De Pers nog ergens te koop was. Ze zeiden dat ik dan snel moest zijn, omdat-ie niet meer in de platenzaken te vinden was en het inmiddels een collector’s item geworden was. Thuis ging ik op internet direct op zoek naar het album en kwam erachter dat het alleen te bestellen was via het inmiddels ter ziele gegane RAMP Records. Ik had geluk, want het was direct het laatste exemplaar.
Wat opviel aan Vaardigheid was de grimmige oldschool kelder-vibe die de act tentoonspreidde. De kale duistere beats van DJ Daan bleken perfect op maat gemaakt voor de taal van de straat die Dennis en Blok op de mic hanteerden. Het waren rauwe, onversneden en soms ronduit grove raps die niemand anders destijds zo hard bracht. Ja, natuurlijk kwam in ’98 ook Extince’ debuutalbum Binnenlandse Funk uit, maar dat was geheel andere koek; veel meer flexe hiphopfunk. Maar in perspectief gezien was Vaardigheid met Vers Van De Pers voor die tijd zijn tijd vooruit. Zij hanteerden afwijkende rijmschema’s en dubbele rijms voordat het een trend werd om dit te doen. Zoals bijvoorbeeld in Wit Met Pit, waarin een vurig en razend klinkende Blok rapt: “Lange gekke Blok met een walm uit zijn strot / Microfoon is niet kapot nee ik klink gewoon zo bot / Maar wel scherp (au) ik heb een vette raprijm / Ik hanteer de mic zoals Saddam Hussein Irak regeert / Zo heet dat je flambeert, ik veer op en neer / Ik doe mijn ding hartstikke te gek gaaf en rof en tof / En ben brutaal als een raaf, schaaf hoorn als kaas als ik raas / Moet je horen het zijn mijn flow kannonades die je zo effe doorboren / Blok is hiphop hard als cement / Frustrerend als je moeder want die is een vent.” Het zijn dit soort heerlijke no nonsense rijms die uit je speakers blazen. Of zoals in dezelfde track: “De mic is mijn wapen, de getuigen zijn de speakers / Lange gekke Blok met de grote zwarte sneakers / Is een eenmans ghetto, scherp als een stiletto / Met rijmpjes zonder poespas als netto in petto.”
Pic door Jouke Koning
Dat het drietal wist dat het zijn tijd vooruit was, wordt ook duidelijk op de track Nog Meer, waarin Dennis rapt: “Ver vooruit in stijl daarom zijn we onbereikbaar / Als een paling in snot ongrijpbaar / Klaar voor conflict zet ik mijn mic scherp / Werp raps als een scherp voorwerp door de atmosfeer zo penetreer ik je / Het doet geen zeer nee dat zweer ik je / Zo leer ik je mijn stijl te consumeren / Weet dat wijven hier gewoon op masturberen.”
Vers Van De Pers was de eerste release op Djax die geheel eigengereid was en geen Osdorp Posse-kloon. Hoewel de naam Vaardigheid de meeste Nederlandstalige hiphopfans van nu niets zal zeggen, weten de kenners wel beter. Vers Van De Pers was een keiharde hiphopplaat vol brute Wu-achtige braggadocio en kwajongenshumor (Kan Nog Veel Meer, Wit Met Pit), seksisme (Gijle Weifuh, Wil Je Nog Meer?), grammaticale kunst (Nedroow Terminologie) en verhalen waarin de grens tussen fictie en non-fictie niet altijd even duidelijk was, zoals in de tracks Gat In M’n Hand (over geldgebrek) en Tripkanaal, dat klinkt als een persoonlijk verslag van een LSD-trip. “Treed toe tot de fascinatie van het ontastbare / Concentratie is in deze staat van onschatbare waarde / Rust in mijn denkgang maakt plaats voor chaos / Het reëel is ingewikkeld als de kosmos / Mijn visie wordt troebel het geheel schijnt te leven / Alles staat te beven van de kast tot de muur / Even verlies ik grip maar al gauw maak ik een trip / Naar de dieptes van het schaduwrijk waar heer schim heerst over mijn eigen silhouette / Die ik nu zie voor het eerst op de muur geprojecteerd als een figuur / Uit de tripzone, het beeld is buitengewoon.”
Het nummer Nedroow Terminologie blonk uit in literair vocabulaire. Blok: “Iedere woordentwist eindigt unaniem beslist / M’n jargon is als nagels wie me dist wordt gekist / Ik spuug staal roestvrij welteverstaan / Maak baan het letterkundig wonder komt eraan / Bekwaam qua grammatica B.L.O.K. dicteert / Je citeert m’n hele schema, jahaa m’n kunde valt overal ter sprake / Het is rakelings muziek en valt niet te kraken.” Na een verse van Dennis, is het weer Blok die aan de bal is. “Ik voer het hoogste woord het hoogste woord wordt gevoerd / De meest geleerde doctorandus letter wordt gevloerd door m’n voorraad taaldelen / Met hele eigen zelfstandigheid die ik verspreid waardoor je blijkt te stijgen / Het krijgen van dieptes geschiedt vol automatisch / M’n spervuur van nedroow op de mic werkt statisch / Abracadabrisch een betoverende faam / Nedroow Terminologie is de merknaam.”
Dat niet alle tracks even geslaagd waren (Blokkendoos en Ander Speeltuig, Serieus Verzekerd) deed er niet zoveel toe, want Vaardigheid klonk voor die tijd nu eenmaal eigenzinnig en origineel door de lyrics, flows en het donkere, hese stemgeluid van Dennis en de rauwe rapstem van die Lange Gekke Blok, over wie eens gezegd werd dat-ie in een losgeslagen bui een tekst op zijn kop ingerapt zou hebben. Te lachen viel er dus ook met o.a. de skit Geile Ronald, een VPRO-fragment van Arjan Ederveen en Tosca Niterink (Theo & Thea). En dat Vaardigheid het sublieme, orthodoxe, galmende gedicht Underdog Poët Gijs ter Haar van de Amersfoortse dichter Gijs ter Haar op hun album durfde te zetten, was een al even verrassende keuze.
Toch bleef de literaire schijt van Vaardigheid de daaropvolgende jaren de schoenzolen niet bevuilen (zoals te zien op de hoes van Vers Van De Pers) met nieuw materiaal. Nadat DJ Daan nog enkele tracks produceerde (Sores’ Volle Maan en de maxisingle Ondergronds Verzet met Def P, Sores en Seda), bleef het lange tijd akelig stil rond Vaardigheid. Zo belandde Blok in de bajes, werd DJ Daan ernstig ziek (hij overleed in 2005 op 33-jarige leeftijd) en kwam ook de vader van Dennis, die zelf ook pa was geworden, te overlijden. Pas rond 2007 werd de draad weer voorzichtig opgepakt.
Dennis ging solo verder als Dennis T a.k.a. Mike Geteisem en werkte met uiteenlopende producers aan nieuw materiaal. Zo dropte hij in 2007 de videoclip Ik Ben Het en de track Binnen met Tim & Jimmy G, deed hij in 2008 een 101Barz-pornorapsessie, bracht hij de mixtape Mixed Ape uit (met featurings van o.a. Empress, Giovanca en Riske de Rat), dook hij met Blok, Steen en SODM op in Drink D’r Op Tot Je Dronken Wordt en zat hij in 2009 met o.a. Miker G en DJ C4 in het tegenvallende project Lions Den. Recent was hij ook nog te horen op een album van Ill Material met de track Blaahbla (feat. Kop).
Pic door Vincent van der Does
Hoewel Monumentaal al voor juli 2007 aangekondigd stond, duurde het toch nog 4,5 jaar voordat het album het daglicht zag. De producties op Dennis’ soloplaat komen van Darin G (4x), Dutchflower (3x), O.G. (2x), C4 (2x), Special O (1x) en DJ Daan (1x). De mastering werd gedaan door Mr. Fonc (D.A.C.), dus dan weet je dat het qua sound sowieso wel snor zit. Opvallend is vooral dat Ernst Grimm een oude Vaardigheid-track is (beat: DJ Daan) die nog niet eerder uitgebracht is, maar wel alweer stamt uit 1998. Op een oude video opgenomen in Dreadrock in Amsterdam, wordt het nummer zelfs live ten gehore gebracht. Een oude track dus in een nieuw jasje gegoten en dit keer voorzien van een imponerende, lugubere clip van Jouke Koning (Nedertoon) die als een korte film gezien kan worden. Ernst Grimm is een Frankenstein-variant waarin een gekwelde man gedreven door waanzin (Dennis T) een monster creëert en tot leven wekt (Blok). Het macabere geheel speelt zich af in een victoriaans Amersfoort en voert langs duistere locaties met zonderlinge personages.
Pic door Murph
Monumentaal is op enkele tracks na (Kijken en 7 Zeeën) vooral rauwe-recht-voor-je-raap-rap zonder concessies te doen aan alle zogenaamde swagger shit en aan hoe hiphop van nu zou horen te klinken. De 15 tracks (waaronder twee gastbijdragen van Blok en Jiggy Djé) roepen vooral de grimmige sfeer op van eind jaren 90 hiphop, waarbij Dennis T op de hoes als monument staat afgebeeld. Alsof het een soort blauwdruk betreft van de stad Amersfoort met zijn middeleeuws karakter. Alsof het oude opnieuw tot leven komt. Net zoals het monster en de clip bij Ernst Grimm uitbeelden. Of het opnieuw opgenomen Gat Imme Hand, ongetwijfeld de bekendste Vaardigheid-track. Het oude afgewisseld met nieuw repertoire. Het oude in een nieuw jasje. Oldschool. Newschool. Zou het toeval zijn dat Monumentaal op 29 december gereleased werd, vlak voor Oud & Nieuw? Wie zal het zeggen… De nieuwe van de Vaardigheid-afgevaardigde is in elk geval monumentaal en tóch vers van de pers.
