Lekker pitten of maffen. Als een blok in slaap vallen. Vijf miljoen Nederlanders slapen wel eens slecht, anderhalf miljoen mensen kampen met langdurige slapeloosheid. Ook veel artiesten hebben te maken met insomnia. Denk aan wijlen Michael Jackson of David Bowie, die in zijn The Thin White Duke-periode jarenlang leefde op een dieet van coke, melk, rode pepers en occulte boeken, waardoor de bad vibes hun tol gingen eisen, hij volledig paranoïde werd en standaard een week lang doorhaalde om daarna een paar uur te slapen en weer door te gaan met waar hij gebleven was. Tja. Dan krijg je uiteindelijk vanzelf een biologische klok waarvan de batterijen leger zijn dan een uitgewoond Duracell-konijn.
Nachtelijk gemaal. Een tekort aan melatonine (een lichaamseigen stof die je slaap reguleert). Gedachten die blijven stromen of je lichaam dat op de een of andere manier niet meewerkt. Wakker worden bij het minste of geringste geluid. Burenoverlast. Problemen met inslapen, problemen met doorslapen. Slapeloosheid is er in vele soorten en maten. Ik weet er alles van en slaap gemiddeld zo’n vijf uur per nacht. Het aantal slaapuren fluctueert grofweg ergens tussen de drie en negen uur per nacht. Heb me daar inmiddels bij neergelegd, want hoe harder je tegen slapeloosheid vecht, hoe groter het probleem wordt. Insomnia is a bitch. Maar er zijn altijd ergere dingen, dus laat maar komen en gaan.
Toch voel ik altijd een soort verwantschap met artiesten die in interviews of tracks beginnen over slapeloosheid. Of nummers ernaar vernoemen. Zoals Pete Philly in de track Insomnia uit 2005 rapt: “I’m caught by insomnia in the worst way / I haven’t slept in days and I’m going crazy.” Of zoals Kyteman – die ADHD heeft – jaren geleden in een interview zei dat hij nooit meer dan drie uur per nacht slaapt en nooit voor zes uur ’s ochtends. Producer Kid Sublime gaf in een interview toe gemiddeld vier uur per nacht te slapen, omdat hij gewoon niet kan stoppen als hij eenmaal bezig is in de studio. Ook van wijlen J. Dilla en Madlib, die evenals Kid Sublime volledig afgezonderd van de buitenwereld in de studio werk(t)en, vraag ik me af of ze ooit wel eens sliepen/slapen. De Amerikaanse rapper Sleepy D (wie kent ’m niet) maakte zelfs een album met de titel Sleepy Deprivation.
Eminem was zelfs jarenlang verslaafd aan slaappillen en pijnstillers en belandde daarvoor in 2005 in rehab. Tegen Rolling Stone vertelde hij: “Ik nam zoveel pillen dat ik ze zelfs niet meer nam om high te worden. Ik nam ze om normaal te worden. Op een dag kon ik wel 40 tot 60 Valium-pillen slikken. En misschien 20 tot 30 stuks Vicodin. Mijn dagelijkse regime bestond uit wakker worden met een extra sterke portie Vicodin, die ik de hele dag door gebruikte. Tegen de avond nam ik een Valium of twee, of drie of vier. En elk uur slikte ik er nog vijf. Met Ambien viel ik dan uiteindelijk in slaap.”
De Rotterdamse rapper Riske De Rat (de uitstekend spelende hoofdrolspeler in graffitifilm Fatcap Express) dropte in 2008 de track Ik Kan Niet Slapen (“Ik voel de stress in de nacht, af en toe rook ik twee pakken sigaretten per dag / Ik hoor kreten van nood, want af en toe dwaal ik weg tussen leven en dood”). Jaren geleden zag ik foto’s op zijn MySpace waarop ik kringen rond zijn ogen zag die donkerder waren dan een pot zwarte inkt. Ik vroeg me af of het wel echt was, want hij zag eruit alsof hij al een jaar lang aan één stuk door wakker was. Ook Steen ziet eruit alsof hij met zekere regelmaat nachtenlang doorhaalt. Wie kent zijn beruchte uitspraak in tv-programma URBNN immers niet. “’s Morgens drink ik fokking veel koffie. En ’s middags drink ik bier. Sixpacks. Of een krat. En ’s avonds snuif ik mezelf kapot tot ik niet meer kan slapen.” In de track Hier Een Pen die Steen met Spinal maakte, rapt laatstgenoemde: “Ik ben altijd wakker / Ik bedoel, ik slaap niet / Ik vrees de dood niet / Mijn pen maakt me nog banger / Is best wel tragisch / Het schetst mijn hallucinaties.”
Raymzter (waar is hij eigenlijk gebleven?) vertelde me tijdens de persdag van het album Rayacties dat hij soms niet kan slapen door alle muzikale ideeën die ‘s nachts opborrelen. En ja, dan moet hij eruit en de studio in! Brainpower zei me ten tijde van zijn tweede album Verschil Moet Er Zijn in 2002 iets soortgelijks. Dat hij soms niet kan pitten door de lyrics die maar bleven komen. Op die manier wordt het slaappatroon dus beïnvloed door het creatieve proces. Iets dat ook een grote rol speelt bij zangeres Giovanca, die haar tweede album While I’m Awake noemde en in diverse interviews toegaf dat ze “heel vaak wakker lag ’s nachts”, omdat ze “maar gewoon niet kon slapen”. In muziekblad FRET: “Op een gegeven moment dacht ik: wie is er nog meer wakker? Een verpleger, een brandweerman. Zo ging ik mij identificeren met mensen die ik helemaal niet zag. En op een gegeven moment dacht ik: als zij allemaal ‘s nachts werken, dan moet ik dat ook gaan doen. Fuck it. While I’m awake, I might as well write. Het komt gewoon. En ’s nachts ben je alleen met je gedachten die alle kanten opgaan. Dat kan heel energiek uitpakken, maar ook heel zwaar of juist heel vrolijk.”
De Amsterdamse female MC Rosa Ana vertelde vorig jaar nog aan HIJS dat ze denkt en leeft in rap en in alles een verband met woorden ziet. “Dat gaat zo heel de dag door in mijn hoofd. Ook ’s nachts. Ik slaap ook bijna niet, ben echt een insomniac. Maar dat geeft niet, mijn dochter geeft me zoveel energie. Ik sta sowieso heel positief in het leven.”
En zo kunnen we nog wel even doorgaan qua hiphopartiesten. Dicecream maakte een track genaamd Slapeloos, terwijl Kempi in Haat En Verraad rapt: “Soms kan ik niet slapen, ’k heb teveel haters”. Maar een van de mooiste en meest poëtische lyrics over slapeloosheid komt wat mij betreft van de Haagse formatie Kern Koppen. In het nummer Slapeloos: “Ik donder in slaap, wil m’n val breken / Herken die nachtmerrie, kom de hele stal tegen / Half negen lesgeven, gek, geen gestress / Toch die wekker checken / Even tegen zessen even weg / Opeens is m’n geest van z’n plek alsof een afgrond me door het bed naar beneden trekt / Wil ik m’n been gestrekt of gebogen? Te heet onder m’n deken en te koud erboven / Gezogen in een draaikolk van m’n gedachtestroom / Opstaan alsof ik slaapwandel in een dagdroom.” Om te eindigen met: “Functioneer als een half mens en leg me daarbij neer / Een gesloopt karakter / Dagelijks ritme: off-beat / M’n biologische klok loopt achter.”
Naast dit soort poëtische rijmelarij zijn er gelukkig ook nog altijd gasten als Hef die het simpel houden met 100% straight-up kant-en klare-straattaal. In Slaap Niet met Crooks spitt hij: “Ik slaap niet als nigga’s die aan de deur slangen.” Om vervolgens in Op Een Missie (niet slapen hierop) te rappen: “Ik slaap slecht, elke dag ben ik tot laat op.” Waarna hij in Luie Mannen de spijker op de kop slaat met een line die ergens doet denken aan die beruchte van Nas. “Kan niet slapen, dat doe ik wel als ik niet meer adem.” Amen.
Roel Janssen (Rule)
