Het is ergens halverwege de jaren 90 als in een koffiebar in Minneapolis het clichébeeld van een zaak vol freelancers achter laptops en koffies met overgecompliceerde namen behoorlijk verstoord raakt. Tafels zijn aan de kant geschoven om plaats te maken voor een geïmproviseerd podium en zelfs op de trappen van het etablissement zit het vol met joelend publiek. De verklaring? Vanavond staan de rappers en dj’s van de Headshots crew, een losvaste verzameling van hiphopacts uit de twin cities, hier te rappen tussen de espressomachines en chocolate chip cookies. “Headshots heeft de café rapshow uitgevonden”, aldus Musab ‘Sab The Artist’ Saab, destijds opererend onder de naam Beyond. Hij is een van de leden van Headshots, de crew die een paar jaar later uit elkaar zal vallen, maar niet voordat ze de aanzet vormen voor een van de meest gewaardeerde hiphoplabels van de afgelopen 20 jaar.
Omstreeks 1995 zit hiphop nog op een piek waar commercieel en creatief succes regelmatig hand in hand gaan. Belangrijk voor deze periode, die later door velen de ‘golden era’ genoemd zal worden, is het bundelen van krachten van verschillende rappers in een grotere, gelijkgestemde crew. The Native Tongues, Juice Crew, Boot Camp Clik, Death Row, Dungeon Family en Wu-Tang Clan zijn hier bekende voorbeelden van. Hoewel Minneapolis als onderdeel van de twin cities behoort tot een van de grootste stedelijke gebieden van de VS, heeft de stad nog weinig naam gemaakt op het gebied van hiphop in de rest van het land, laat staan de wereld. Het is vooral bekend als thuishonk van Prince, een muzikant waar producers en studiotechnici van de stad tot chagrijn van Sean ‘Slug’ Daly veel te graag op wilden lijken: “Ze kleden zich als die fucker en liepen onderuit zodat ze kleiner leken.” Slug vormt samen met Spawn en Ant de groep Urban Atmosphere en ze sluiten zich aan bij Headshots, een crew waaraan ook acts als Abstract Pack, Phull Surkle, Micranots en Beyond gelieerd zijn. In de stad worden battles en feesten georganiseerd, vaak met Brent ‘Siddiq’ Sayers, die zelf als dj actief is en zich dan nog S.T.R.E.S.S. noemt, in een organiserende rol. Headshots groeit groter en groter en domineert al snel de lokale scene.
De crew vindt het tijd om shows te rocken, maar Minneapolis heeft geen zalen die hiphopconcerten programmeren willen. Er wordt uitgeweken naar wat voor uitgaansgelegenheid dan ook, en zo komt de crew in koffiebars terecht waar ze groeien om daarna wekelijks uitverkochte shows in nachtclub 7th St Entry (en later ook in First Avenue, de grote zaal van het complex) te gaan doen. Siddiq komt op het lumineuze idee dat ze tapes moeten hebben om bij deze shows te verhandelen en zo hun naam te verspreiden. Headshots: Vol 1. – The WBBOY Sessions is de eerste tape die de crew uitbrengt. Letterlijk een mixtape, waarbij Eklipz van Abstract Pack en Slug van Urban Atmosphere ieder een helft van de cassette voor hun rekening nemen. De tape bevat diverse raphits uit de 80s en 90s met een greep freestyles van diverse crewleden als Trojaans paard erbij. Hoewel het als radioshow gepresenteerd wordt, is alles in Siddiq’s kelder opgenomen. De volgende delen bevatten diverse liveopnames van de crew en opnieuw freestyles vanuit de kelder. Ze vinden gretig aftrek en op deel 3 wordt zelfs promo info voor volwaardige aankomende albums gegeven: Overcast door Atmosphere, dat inmiddels het ‘Urban’ deel van hun naam achtergelaten heeft en de eerste release van het label: Beyond’s Comparison. Het is met name die laatste release die bij veel leden van het eerste uur in het verkeerde keelgat schiet en de eerste scheuren in de crew veroorzaakt.
“De vier oprichters van het label zijn tot op de dag van vandaag nog altijd de CEO’s van Rhymesayers Entertainment.”
Musab, dan nog Beyond, is een van de laatsten die zich bij Headshots gevoegd heeft en stuit als aankomend debutant van het label bij een groot deel van de crew op gekneusde ego’s, omdat ze vinden dat zij als veteranen voorrang zouden moeten krijgen. Voor Ant, Slug en Siddiq is het echter een uiterst logische keuze; Beyond is op dat moment het meest productief en heeft al een stuk of 100 nummers, daar moet dus binnen afzienbare tijd een goed album uit te destilleren zijn. Eensgezindheid binnen de gelederen blijkt echter niet haalbaar en Headshots lijkt ten dode opgeschreven. Totdat tragedie de groep treft en ze letterlijk met de dood te maken krijgen als Abstract Pack lid SESS op 10 oktober 1996 komt te overlijden. Nog één keer zet iedereen zijn beste beentje voor voor een tape die ditmaal niet uit enkel freestyles en livesessies bestaat, maar ook daadwerkelijke studiotracks bevat en uiteraard in zijn geheel opgedragen wordt aan hun kameraad. Headshots Vol. 4: History vormt daarmee een mijlpaal in zowel de ontwikkeling van de groep als de ontstaansgeschiedenis van het label waarvan het logo op de tape verschijnt: Rhymesayers Entertainment.
Er volgen nog meer Headshots tapes waarvan het zevende, laatste deel, feitelijk het tweede wapenfeit van Atmosphere na hun debuutalbum Overcast is. De crew is dan echter al lang niet meer de kolos die het eerst was en Headshots Se7en (waarvan Rhymesayers in 2005 een geremasterde versie uitbracht) is in essentie een project van Slug en Ant nadat zelfs Atmosphere-lid Spawn de groep verlaten heeft. Siddiq, Slug, Musab en Ant zitten wel met elkaar op één lijn en hun instincten blijken het bij het juiste eind gehad te hebben. De vier oprichters van het label zijn tot op de dag van vandaag nog altijd de CEO’s van Rhymesayers Entertainment. In 1999 opent het kwartet een platenzaak in Minneapolis (The Fifth Element) waarvan het kantoor tegelijk dienst doet als hoofdkwartier van het label. Producer Ant en rapper Slug groeien als het duo Atmosphere uit tot een publiekslieveling in de underground hiphop van rond de eeuwwisseling; de introspectieve blue-collar raps van Slug samen met de organische beats van Ant blijken een gouden boegbeeld voor het label.
In de jaren daarna blijft het label een sterke band met de thuisstad houden. Punkrapper P.O.S. brengt er zijn albums uit en voormalig Micranots-lid I Self Devine tekent er als soloact. Daarnaast groeien acts als Eyedea & Abilities en Brother Ali uit hun rol als hypeman of voorprogramma van Atmosphere en veroveren ze een eigen plek op het label. De blinde Brother Ali moet in die begindagen wel een bijzondere manier verzinnen om bij die voorprogramma’s aan te komen, want er is nog geen budget om hem naar optredens toe te rijden. Aangezien hij zelf niet achter het stuur kan stappen, hangt hij rond in de Rhymesayers platenzaak en belooft hardcore fans dat ze na de show met Slug kunnen hangen als ze hem een lift geven. Slug zelf gaat ook een side-project aan met de Californische MC Murs genaamd Felt, waarin de heren met veel bravado en humor te werk gaan en voor elk album een andere producer uitkiezen; The Grouch, Ant en Aesop Rock hebben tot op heden de revue gepasseerd.
Door de jaren heen wordt er ook steeds meer buiten de stadsgrenzen gekeken en blijkt Rhymesayers een neus te hebben voor talent dat tussen wal en schip raakt bij andere labels. Zo is Jake One nog een relatief onbekende producer uit het G-Unit productieteam voor hij op Rhymesayers zijn debuutalbum White Van Music uitbrengt en daarmee een uitstekende selectie boombap met gastrappers van divers pluimage laat horen. Één van die gastrappers is Freeway, die na het uit elkaar vallen van Jay-Z’s Roc-a-Fella Records een verhaal over vergane glorie dreigde te worden, maar vervolgens met Jake One op Rhymesayers het beste album van zijn carrière uitbracht. En ook New Yorker Aesop Rock, producer van Felt 3, vond een nieuwe haven op Rhymesayers nadat de gloriedagen van Def Jux over bleken te zijn. Wat ooit begon als een bedrijfje van vier vrienden die overbleven na het uit elkaar vallen van hun crew, groeit uit tot een internationaal gewaardeerd indie hiphoplabel waarop producers van supersterren, opkomende talenten en underground veteranen evenzeer thuis zijn. Zo produceert Jake One inmiddels tracks met Rick Ross, Jay-Z en Dr. Dre, maar verzorgde hij ook de beats van het meest recente album van Brother Ali.
Tegen alle economische ontwikkelingen en veranderingen in de muziekindustrie in, blijft Rhymesayers floreren in een businessmodel dat halverwege hun bestaan al hopeloos ouderwets was. Misschien is het wel het feit dat de mensen die het label runnen tegelijk een platenzaak runnen, en zo een directe connectie en constante herinnering aan hun oorsprong, stad en fans houden waardoor zij het als een van de laatste der Mohikanen volhouden. Zo wordt er volop getourd en investeren ze in bijzondere fysieke uitgaves van hun releases in een tijd waarin de waarde van fysieke uitgaves door grotere labels überhaupt niet meer wordt gezien. De cd van Freeway en Jake One’s The Stimulus Package werd bijvoorbeeld uitgegeven in een kartonnen portemonnee omwikkeld met dollarbiljetten die de lyrics bevatten en het goudkleurig vinyl van Alchemist en Evidence hun Lord Steppington album werd uitgegeven in een sleeve van wijnrood velours, dat de zogenaamd adellijke uitstraling hilarisch onderstreepte. Felt 2 werd zelfs ondersteund met een complete comic door tekenaar Jim Mahfood, die ook de videoclip van Early Mornin’ Tony voor zijn rekening nam. Vorm en inhoud vallen zo samen en hoewel niemand het belangrijk vindt hoe een slecht album verpakt is, heeft het voor verzamelaars wel toegevoegde waarde wanneer de plaat die je wou luisteren iets extra’s biedt wanneer je hem daadwerkelijk in je handen houdt. “Als ik werk met grote platenmaatschappijen is het alsof je hun tanden wilt trekken wanneer je iets als een metallic inkt wilt gebruiken. We hebben het dan over vijf cent extra op een dollar productiekosten”, aldus Brent Rollins, ontwerper van diverse klassieke hiphop albumhoezen, waaronder het eerdergenoemde The Stimulus Package. “Ik weet dat dat aantikt als je er veel drukt, maar we hebben het hier over iets teruggeven aan de fans. […] De kleinere labels begrijpen dat.”
Rhymesayers is weliswaar al lang niet meer zo klein als toen ze ooit begonnen, ze zijn nooit vergeten waar ze vandaan kwamen. Wie weet hoe ver ze met die instelling nog kunnen komen. Op naar het volgende jubileum!
