‘Stadium status.’ Met die woorden opende Kanye West tien jaar geleden zijn ode aan zijn vriend Jay-Z in de laatste track van zijn derde album Graduation. Ironisch, niet alleen omdat de situatie tussen de twee hiphopgrootheden tegenwoordig compleet veranderd is, maar ook omdat juist dit album Kanye West de stadionstatus bracht. Met Graduation zorgde Yé er persoonlijk voor dat rap niet langer gerund werd door de gangsters; hij won zelfs de ‘battle of the century’ met 50 Cent -die op dezelfde dag een album uitbracht- en veranderde hiphop voorgoed met een compleet nieuwe sound.
Graduation is gemaakt in de tijd dat Kanye West op zoek was naar dat stadiongeluid, nummers die volop meegescandeerd zouden worden in grote arena’s zoals bij zijn favoriete bands The Killers, U2 en Coldplay het geval was. Om dat te bewerkstelligen moest de muziek herkenbaar en groots zijn, terwijl zijn teksten – in tegenstelling tot op voorgangers College Dropout en Late Registration – makkelijker meezingbaar zouden moeten zijn voor het grote publiek en een meer melodisch karakter dan voorheen zouden moeten hebben. En óf hem dat gelukt is: probeer maar eens ergens een plek op de wereld te vinden, de intro van Can’t Tell Me Nothing aan te zetten en op Kanye’s ‘La La La La’ geen luidkeelse ‘Wait Untill I Get My Money Right!’ als respons te krijgen.
Met het album, dat net als 50 Cent’s Curtis op de ietwat controversiële datum 11 september verscheen, doet Kanye afstand van de warme soulsamples waarmee hij op The College Dropout hoge ogen gooide. Ook van de barokachtige orchestratie van Late Registration is weinig overgebleven. Een jaar voor de release tourde hij als voorprogramma voor U2 tijdens hun Vertigo tour en daarna met The Rolling Stones, waar hij meezingspektakels van jewelste zag nadat hij zelf had opgetreden. Het is niet alleen die arena-rock die hem doet besluiten grootser te werk te gaan voor zijn derde langspeler, hij raakt namelijk rond die tijd ook in de ban van indie-rock, euro-disco en housemuziek, dat niet toevallig haar roots heeft liggen in Kanye’s thuisstad Chicago. Het zorgt voor een album rijkelijk gevuld met keyboardtonen, waarop Kanye tevens bewijst prima uit de voeten te kunnen met elektronische synthesizers en futuristisch gechopte vocalen. Het resultaat is een eclectische mix van poppy geluiden met elegante pianotonen, strings en gospelkoren, zonder daarbij zijn geliefde sampler in de steek te laten.
Want juist de combinatie van de synthesizers met de unfuckwithable samplegame van Yé maakt Graduation een heerlijk hoorspel; neem alleen al de introtrack Good Morning, die na veertien seconden cowbell en baslijn een koor lijkt te verwelkomen die een totaal vergeten track van Elton John uit 1975 tot leven wekt en hem zelfs bepalend laat zijn. Op de volgende track rapt West de coupletten vol op een continu herhaalde stem die ‘Their eyes‘ zegt, terwijl in het refrein en de bridge de vraag ‘Did you realize that you were a champion?‘ terugkomt. Beide geluidsfragmenten zijn afkomstig Steely Dan’s Kid Charlemagne en tevens een perfecte ondergrond voor de reggae-achtige bridge van de Australische Connie Mitchell van de groep Sneaky Sound System, die Kanye toevallig leert kennen wanneer hij down under op tour is.
Nog zo’n track waarbij het Kanye West is gelukt om een anthem te creëren waarbij een gigantische crowd standaard meezingt en de handen in de lucht gooit: Good Life. Op veel lagen gevuld met gepitchte stemmen en een melodie die gebaseerd is op keyboardtonen uit Michael Jackson’s P.Y.T. bezingen Kanye en T-Pain het leven van dromers die eindelijk succes hebben bereikt. Het is dan ook onmogelijk om geen golf van positiviteit en triomf te voelen zodra de kleurrijke beat inkickt na het ‘Like we always do at this time!‘
Hetzelfde geldt voor Kanye’s grootste hit tot nu toe, het door Daft Punk geïnspireerde Stronger. Uit het aantal keer dat hij de track heeft gemixt (maar liefst 75 keer) blijkt wel wat voor perfectionist hij is en ook uit het aantal keer dat hij track heeft opgenomen en er aan gesleuteld te hebben blijkt Yé een doorzetter. Zelfs na de clipopname en de release van de single in de aanloop naar het album heeft hij Timbaland nog gevraagd om samen met hem te gaan zitten om de drumprogrammering van de dan al populaire hiphousetrack om te gooien, omdat het nog niet klinkt zoals hij voor ogen had en Timbo dan net zijn favoriete beat (The Way I Are) heeft gedropt, die volgens hem veel beter doorklinkt in de clubs dan Stronger.
De persoonlijke favoriet van ondergetekende is dan nog niet eens voorbijgekomen. Er wordt geopend met een heerlijke opbouwende symfonie van strings, die aan het eind van een crescendo uitmonden in Flashing Lights, waarop Connie Mitchell terugkeert en vier keer de titel herhaalt, waarna Kanye West vervolgens twee coupletten afwisselt met het refrein (What do I knoooow?) van Dwele. De door een synth gedreven beat kabbelt voort op een oldschool snelheid van negentig beats per minuut, terwijl de vocal chops aan het einde steeds gekker worden en zorgen voor een futuristische feel.
Heel even wordt er vervolgens door Yeezy gas teruggenomen met het downtempo Everything I Am, met slechts een piano, een vocal sample en scratches van DJ Premier, die voor de meest minimalistische productie van het album een fragment gebruikt uit Public Enemy’s Bring The Noise. Even verderop brengt Coldplay’s own Chris Martin Homecoming naar een nog hoger level, wanneer hij Kanye West vergezelt op een ode aan zijn stad Chicago, waarop Yé harde drumklappen perfect laat samengaan met gospelachtig pianospel terwijl hij zijn stad toezingt alsof het een jeugdliefde is. Martin treedt op als vervanger van John Legend, met wie Ye ruim zes jaar voor de release van Homecoming al de demo Home (Windy) opnam. De opgepoetste versie werd uiteindelijk gecreëerd in de legendarische Abbey Road studio’s in Londen, net nadat West en Martin elkaar voor het eerst hadden ontmoet.
Toch is niet al het materiaal op Graduation even memorabel. Drunk and Hot Girls is misschien, op wat herrie van Yeezus na, wel de slechtste Kanye West-track ooit en valt totaal uit de toon met de rest van het album; Mos Def die samen met de gastheer al zingend met de beat meezwalkt is zo vervelend als een strontvlieg die je gehoorbuis in vliegt en er een paar uur zoemend blijft zitten. Ook de track met Lil Wayne, Barry Bonds, is onnodig en lijkt meer op een verkooptruc dan op iets wat ook maar een klein beetje meehelpt aan de samenhang van het album.
Graduation is überhaupt geen samenhangend geheel wat topics betreft, maar in tegenstelling tot bij veel andere platen is dat niet erg. Sterker nog, het is juist wat Kanye’s derde album de klassieker maakt die het is. Het is als slagen (vandaar Graduation); terugkijken op allerlei emoties die je had in het klaslokaal, in de gangen van de school, de euforie tijdens schoolfeesten en de straf die je opgelegd kreeg in het kleine kamertje van de directeur. Kanye loodst je door een achtbaan van emoties en als die achtbaan dan af en toe even schokt bij het naar boven gaan, kun je dat vast door de vingers zien. Daarbij is Graduation niet flawless of Kanye’s beste album te noemen, maar het staat in elk geval vol met geniale muziekstukken en kan gezien worden als kunst; neem alleen nog maar het artwork, waarvoor hij de samenwerking aanging met Takashi Murakami, ook wel de ‘Warhol van Japan’ genoemd. Hij zette Kanye’s ‘Dropout bear’ neer in zijn surrealistische stijl met een cartoonesque benadering, daarbij hevig geïnspireerd door manga en animé. Naast het verhaal van de afstuderende beer die in het cd-artwork terugkomt in mooie pastelkleuren, nam de Japanse kunstenaar ook de video van Good Morning voor zijn rekening. Het zorgde ervoor dat het hele plaatje rondom Graduation klopte; zowel auditief als visueel. Toen Kanye met het eindproduct 50 Cent versloeg in de battle for sales, verdween bij het grote publiek het imago van gangsters wanneer ze dachten aan rap. Hij zette daarmee niet alleen de deur open voor rappers als Drake en Kid Cudi, maar lanceerde zichzelf ook meteen als de superster waarmee vanaf toen iedereen rekening diende te houden.
