Een grootse samenwerking, zo niet de grootste in Nederlandse hiphop. Toen het collectief Great Minds hun gelijknamige album uitbracht, gonsde er een golf van opwinding door de scene. Sticks, Winne, Jiggy Djé en Dokter Moon sloegen de handen ineen voor een gezamenlijk werk met een grootse omvang; trips naar de Ardennen en Parijs resulteerden in wat de Volkskrant een ijkpunt in de hedendaagse Nederlandse hiphop noemde. Vandaag is het precies vijf jaar geleden dat het album verscheen en blikken we terug.
De samenwerking tussen de drie rappers, respectievelijk uit Zwolle, Rotterdam en Amersfoort, kwam voor velen uit de lucht vallen maar de oorsprong ligt zowel letterlijk als figuurlijk in het midden. Alle drie de mc’s gaven les op de Herman Brood Academie te Utrecht, waar Dokter Moon coördinator is. Hij is de spin in het web, de lijm die het drietal bij elkaar bracht en tevens completeerde tot kwartet. De producer plande in eerste instantie de lesroosters van de rappers in hun rol als docent zo dicht mogelijk op elkaar. Uit de studiosessies die daaruit voortkwamen, rolden losse nummers als Sticks 2012, een collabo tussen Sticks, Winne en Dokter Moon, en het album Stick Bukowski van Sticks & Moon, dat opgenomen werd toen er eigenlijk een Great Minds opnameweek gepland stond maar er meerdere artiesten niet konden komen opdagen.
Ook Sticks en Winne waren elkaar toen zeker al niet vreemd meer. De Zwolse rapper werkte al eerder met de Rotterdammer op Volle Kracht (van Opgezwolle’s magnum opus Eigen Wereld, 2006), het nummer Kritiek van U-Niq waarop ze beiden featureden en bijvoorbeeld de possecut Op De Straat van Salah Edin. Winne en Jiggy hebben dan ook al diverse samenwerkingen (waaronder de remix van Superster en de sterke So So Lobi-single Wij Zijn 1) op hun conto staan.
Wie een vlaggenplantende rol heeft gekregen in de vorming van Great Minds als collectief is Alee Rock, de Rotterdamse pionier die in Winne’s Ecktuh Ecktuh-click zit en hem dan ook vaak vergezelt op het podium. Waar er voorheen nog weleens verbale schoten werden gelost en steken onder water werden gegeven tussen de kampen van Opgezwolle en D.A.C., was hij degene die in 2009 backstage op Lowlands -waar Winne, Jiggy Djé en Fakkelbrigade stonden geprogrammeerd- misschien gekscherend of uit een zelfgekoesterde wens tegen zijn kompaan Winne, Jiggy Djé en Sticks zei dat hij daar met de beste rappers van Nederland stond. Hij fantaseerde hardop over hoe hard het zou zijn als zij eens samen de studio in zouden duiken en wat de reacties daarop zouden zijn.
Die fantasie werd werkelijkheid toen in 2011 al (!) Jiggy Djé de tekst ‘Great minds think alike’ tweette. “Dat was gewoon de eerste keer dat we met zijn allen een liedje hadden gemaakt, er was nog sprake van helemaal niks. Ik dacht gewoon voor de lol, laat ik mensen effe gek maken”, zei hij daar later over in een interview met deze website. De combinatie werkte, want vanuit die sessies ontstond ook de eerste daadwerkelijk te beluisteren samenwerking van de voormalige kemphanen Jiggy Djé en Sticks. Ambiance werd uitgebracht als single van Jiggy’s album Het Grote Plaatje en is geproduceerd door Yung Felix, die later ook zou tekenen voor Doag, de eerste officiële single van Great Minds. Cirkel rond? Dacht ‘t wel.
Met die vurige uptempo single en de hashtag #GMN86IES (een verbastering van het 8.6-biertje van de sponsor in combinatie met het woord Great Minds Nachtsessies) en de gelijknamige webserie op YouTube werd het project ingeleid. In de docu werd al gauw duidelijk dat dit niets had van een geforceerde supergroep, maar gewoon een stel jolige mannen en bovenal kundige rappers, die elkaar koste wat het kost af wilden troeven als het aankomt op spitsvondige teksten en strakke flows. In de serie wordt duidelijk met wie de jongens de studio in zijn gedoken (onder meer SirOJ, Kleine Viezerik en de Franse gitarist Mattrach komen langs in hun Parijse appartement), hoe conceptueel Jay Sunsmith te werk gaat voor de visuele uitstraling van de plaat en krijgt men al snippets te horen van het album en een voorproefje van de videoclip die door Teemong bij Doag geschoten wordt.
Het eindresultaat mag er zijn; Great Minds wordt gekenmerkt door de ongedwongenheid waarmee de rappers elkaar afwisselen. Bijna argeloos schudden ze de ene na de andere spitsvondige woordspeling uit hun mouw, discussiëren ze over hun favoriete hiphopalbums en is het Jiggy Djé die tegen het eind van het album halfdronken maar wat staat te raaskallen in de microfoon waarna iedereen in lachen uitbarst. Toch is er gewaakt voor een album dat in meligheid verzandt, want de serieuzere nummers zijn bijster origineel. In Nog 1 Keer krijgen de rappers de kans om hun ideale laatste dag van het leven te schetsen en #BommenInBoston is een pijnlijk actueel verslag over wat er kort daarvoor gebeurde tijdens de marathon in Boston en hoe achteloos er met moderne sociale media wordt omgegaan. Hier en daar worden ook gewoon de dagelijkse bezigheden van de mannen beschreven: Jiggy Djé koopt een Cars-garage voor zijn neefje, Winne eet koekjes van de Koekela en Sticks, ja… die is gewoon kalm als een kuuroord, rustig als een wellness.
Dokter Moon krijgt hulp van collega’s als A.R.T., Soulsearchin’ en Yung Felix, wat niet altijd even spannende instrumentaties oplevert. Run It Back voelt als een speeltuin om nieuwe flows uit te proberen en de nieuwe generatie te laten zien dat het makkelijk is om aan te haken bij wat zij doen, Acties is een van de minst boeiende nummers op de plaat en Dat Dan Weer Wel is ook wat aan de saaie kant. Daar tegenover staan gelukkig de soulvolle strijkers in Rat Pack Snipers, de ontspannende sfeer waarmee het album wordt ingeleid op Hooggeleid en de jaren tachtig-synths van Dak Van De Wereld. Een ondergewaardeerde parel van het album is het nummer waarin Rico zijn opwachting maakt; Kan Er Maar 1 Zijn. Een pracht van een bangende productie uit de koker van Le Professeur -toentertijd producer van Evenwicht, een act die gelieerd was aan de Fakkelteitgroep- waarop vier rappers simpelweg doen waar ze goed in zijn; met een gezonde dosis arrogantie en veel humor vertellen waarom ze vinden dat ze beste zijn in wat ze doen.
En dat ze de beste zijn in wat ze doen, bewezen ze met de shows die gedurende anderhalf jaar gegeven werden. In eerste instantie werden er vier aangekondigd (waarbij het openingssalvo in 013 legendarisch genoemd mag worden), maar later stapten ze vaker samen het podium op tijdens een festivalrun en extra aangekondigde tourdata. Hun show was rond en omvatte zowel de solocarrières van alledrie de rappers als hun gezamenlijke werk. Eigenlijk verliepen die optredens ook zoals hun samenwerking op plaat: Winne doseerde kalm zijn energie en kwam in een alles overziedende rol, terwijl Jiggy Djé en Sticks elkaar continu -letterlijk- probeerden af te troeven. Ze maaken een geintje van hun inmiddels begraven strijdbijl en gaven elkaar ondersteuning bij elkaars solosuccessen. Zo ontstond er een greatest hits-show waarin onder meer Jiggy Djé’s Kleren van de Keyser, Sticks’ soloklapper Tijgers & Draken, Winne’s W.I.N.N.E., meezingers als Ik Heb Je en de moshpit-garantie van Hoedenplank terugkwamen naast hun collabo’s. Meer dan regelmatig werd het viertal vergezeld door speciale gasten; onder meer Mr. Probz, Kleine Viezerik, Spacekees Wudstik, Rico en voornamelijk gitarist Norman Kapoyos stonden meer dan eens met hen op het podium.
Om Great Minds als album, net als de Volkskrant, een ijkpunt te noemen binnen Nederlandse hiphop gaat wat ver, maar dat het een belangrijke release is in het genre staat vast. Als act maakte het misschien een nog grootsere indruk. Het zette een nieuwe trend waarbij rappers en producers van huis gingen om een release op te nemen, bijvoorbeeld in een vakantievilla of in een appartement. Zo worden muzikanten gedwongen om op gezette tijden creatief te zijn en zijn ze een soort van aan elkaar overgeleverd. Twee jaar later ontstond New Wave op een soortgelijke manier en daarna is die trend een soort van standaard geworden.
Daarbij was en is de combinatie van artiesten uniek en zorgde het ervoor dat de Nederlandse hiphopscene plotseling niet meer bestond uit eilandjes waarop artiesten afzonderlijk van elkaar aan het werk waren, maar dat er vanuit alle hoeken samengewerkt werd om de scene gezamenlijk naar een hoger niveau te tillen; de eenheid in de industrie werd ermee verstevigd. Alsnog was het eindproduct van bijster goede kwaliteit; de plaat was een van de eerste Nederlandse hiphopreleases die de iTunes-chart domineerde. Het spontaan en plezierig klinkende album kwam in de eerste week binnen op nummer 2 in de Album Top 100, waarmee ze het record van Eigen Wereld als hoogst genoteerde alternatieve nederhopalbum verbraken. Waar een advies van Alee Rock, Dokter Moon als roostermaker en een veertien uur durende reis naar Parijs al wel niet goed voor kunnen zijn.
Geef het album op haar vijfde verjaardag een slinger, stream ‘m hieronder.
