Net zoals we laatst met Outkast deden, vroegen we deze keer aan onze lezers en volgers op social media wat hun favoriete MF DOOM-track was. De antwoorden die we terugkregen op die vraag typeren de carrière van het wijlen hiphopgenie. Van zijn jaren ’90-werk onder de naam Zev Love X tot zijn nieuwste samenwerkingen met CZARFACE en uiteraard materiaal van zijn eigen onvolprezen klassiekers MM.. Food en Operation Doomsday kwamen langs. Dat vroeg niet enkel om het samenstellen van een playlist. Maar simpelweg ook om wat woorden om de gemaskerde cultheld van de hiphopscene te herinneren.
Daniel Dumile, geboren in Londen en met uit Trinidad en Zimbabwe afkomstige ouders, heeft gedurende de slechts 49 jaar dat hij op aarde mocht leven alles verloren. In de vroege jaren negentig had hij succes als rapper onder de naam Zev Love X, maar toen de artiestentrein net flink zou gaan rijden overleed zijn broer en muzikale partner Dingilizwe a.k.a. DJ Subroc na een auto-ongeluk. Het gebeurde kort voordat de twee hun tweede gezamenlijke album zouden uitbrengen als KMD. Dumile zou het uiteindelijk in zijn eentje afronden, maar werd voordat het uitgebracht werd gedropt door zijn label, wegens een te controversiële hoes.
De release van het album werd geschrapt en Dumile bracht de daaropvolgende jaren worstelend, met zichzelf en met zijn financiën, en soms zelfs dakloos door. Hij pendelde al zwervend tussen Atlanta en New York. Toen in laatstgenoemde stad hiphop explodeerde, en talloze rappers een tot dan ongekende roem vergaarden, werd hij compleet overvleugeld. Noodgedwongen moest hij plaatsnemen op de reservebank.
Het enige dat hij nog te verliezen had was zijn identiteit. Die schudde hij uiteindelijk zelf van zich af. Zev Love X was volgens hem namelijk gelijktijdig met zijn broer gestorven. Toen Dumile uiteindelijk terugkeerde als hiphopmuzikant, liet hij de naam definitief vallen en begon hij met het dragen van zijn iconische masker. Als kind was hij namelijk gefascineerd door stripboeken en kreeg hij al de bijnaam Doom. Een eerbetoon aan het stripfiguur Dr. Doom en tevens een woordspeling van zijn achternaam.
Die naam kon hij niet beter kiezen voor zijn artistieke herintroductie. Hij was voor zijn gevoel namelijk dood, net als Dr. Doom. Na jaren van strijd was Dumile’s kinderlijke onschuld verdwenen. Teneergeslagen door de genadeloosheid van de wereld. Hij wilde niet meer geloven in stripverhalen over het goede dat het kwade overwint. Zoekend in zijn verleden naar een positieve kijk, bleek die compleet onvindbaar. De drang om muziek te maken was terug, uit zijn pen vloeiden weer zeer complexe rijmschema’s. Diep van binnen wilde hij wraak nemen op de muziekindustrie. Hij had echter niets meer om zichzelf mee te identificeren, dus besloot hij een karakter te creëren waarmee hij de ultieme superschurk zou worden: MF DOOM.
Podiumnamen anders dan de naam die ouders rappers gegeven hadden in het echte leven zijn altijd gemeengoed geweest in hiphop. Maar weinig van hen verlegden de grenzen van hun personage als uitdrukkingsmiddel zo ver als Dumile deed met MF DOOM. Veel hiphopartiesten uit de tijd dat hij herrees vonden succes door transparant te zijn naar hun publiek en hun geschiedenis te omarmen. DOOM kon dat simpelweg niet. Hij kon niet houden van wat hem gemaakt had als mens of als artiest, dus hulde hij zich in mysterie.
Daarbij gebruikte hij een personage om zijn identiteit verborgen te houden en zijn beeld van de wereld op een abstracte manier uit te drukken. Zijn onorthodoxe manier van rijmen is een van de redenen waarom DOOM zo geliefd is bij velen. Hij heeft het zich eigen gemaakt om fillers compleet links te laten liggen; hij gebruikt amper vulwoorden om de woorden tussen de rijmklanken op te fleuren. Daardoor heeft hij het vermogen om veel van de lettergrepen in zijn volle zinnen te vullen met rijm en alsnog levendige verhalen te creëren. Martin Connor analyseerde tien jaar geleden al het nummer Vomitspit tot op het bot, wat dit aardig wiskundige artikel opleverde.
De inconsistentie in zijn tracks, nóg beter te horen vanaf Operation Doomsday uit 1999, creërt een cartooneske, komische sfeer in zijn muziek. Dramatische verhalen worden ingeruild voor humoristische korte rhymes vol subtiele verwijzingen naar de stripcultuur of fragmenten uit diezelfde cultuur. Deze korte stukjes dialoog dragen niet alleen bij aan de sfeer, maar hielpen ook zijn personage te ontwikkelen. Hij zette er verhaallijnen mee op, om die in zijn raps verder vorm te geven.
Dumile had een goed oor voor sample-keuzes; van Sade tot The Beatles en van de Scooby Doo-theme song naar niche science fiction films uit de jaren ’60. Niemand had in die tijd kunnen voorspellen dat zijn muziek de tand des tijds zo goed zou doorstaan als dat het gedaan heeft. De complexiteit van de rijmelarij en zijn goede oor voor productie bleken daar echter de perfecte match voor.
En dan te bedenken dat hij niet één keer, maar meerdere keren zo’n idee uitbouwde. Het werden complete personages, met ieder een heel eigen karakter. Van Viktor Vaughn tot King Geedorah en van DANGERDOOM tot Madvillain; iedere bad guy kreeg een eigen verhaal waarvan Daniel Dumile de architect was – soms met hulp van tegenspelers. En dan is er ook nog Metal Fingers; zijn alias als producer. In die hoedanigheid maakt hij zijn instrumentale albumserie Special Herbs, bijvoorbeeld.
Zijn stijl is een verslavende. Zodra je een van zijn nummers luistert, grijpt deze superschurk je bij de lurven en gooit hij je in zijn kelder. Daar laat hij je al zijn andere maskers van dichtbij bekijken. Het is dan ook maar goed dat de antwoorden op onze vraag veel van die personages omvatten uit alle DOOM-era’s, waardoor het een redelijk oeuvre-brede playlist is geworden.
DOOM overleed op 31 oktober 2020. Toen schreef Jaap van der Doelen dit artikel. Maar waarschijnlijk zijn we nog lang niet uitgeschreven over deze cultheld, wiens invloed nog lang zal doorklinken in ons favroriete genre. Long Live Dumile!
Stream: