In restaurant Piet Hein Eek in Eindhoven wacht ik op Fresku, de man van het moment in de Nederlandse hiphop. Velen kennen hem van zijn debuut Fresku, de tweede plaat Maskerade of als een van zijn alterego’s Gino Pietermaai. Maar zelfs de mensen die niet wisten wie Fresku was, leerden hem een paar weken geleden kennen na het uitbrengen van de track Zo Doe Je Dat, een rechtstreekse uithaal naar de media te Hilversum. Maar het belangrijkste is momenteel zijn vandaag verschenen derde plaat Nooit Meer Terug. Samen met zijn vrouw Lieke stapt hij binnen en schuift hij aan.
Vermoeidheid en openheid
Zijn antwoord op de vraag hoe het met hem gaat zet de toon voor het gesprek, open en eerlijk. “Moe en wat gestrest, maar buiten dat gaat het goed.” Hij zoekt de stoel uit aan tafel die in de hoek van de kamer staat. Lachend zegt hij: “Ik hou graag het overzicht in een ruimte, dan kan ik zien wat er allemaal om me heen gebeurt.” Terugkomend op de vermoeidheid begint Fresku te vertellen: “Ik vind het soms moeilijk om de rust in mijn bovenkamer te vinden. Dan lig ik te denken in bed dat ik die nog moet vragen over dat, of de druk van het album wel goed is, of de aanpassingen doorgevoerd zijn. Ik moet gewoon zelf de rust gaan vinden midden in het proces. Dat is mijn grootste les momenteel, to take it easy, je kan maar zo hard gaan als je kan.” Als we het aantal media-uitingen rondom Fresku zien, dan zijn het geen rustige weken geweest. Er werden al veel interviews gepubliceerd en hij was bij verschillende radiozenders te gast. “Ja, daar stuurden we ook op aan natuurlijk. Maar als het zich uitpakt zoals het deed, dan moet je wel opletten. Je dag anders indelen en zorgen dat je ook je rust pakt en dat lukt me steeds beter. Vroeger wilde ik in dit soort periodes niet eens interviews doen. Mijn management zei ooit tegen me: ‘Je wilt dat de hele wereld voor je open staat, maar zelf sta je niet open voor de wereld.’ En eigenlijk ben ik een hele open guy, vaak zelfs te open. Als mensen vragen hoe het gaat en het gaat even minder, dan zeg ik dat ook. Dat kan soms erg ongemakkelijk zijn. Als ik ergens geen zin in heb, kan ik niet zo goed spelen dat ik er wel zin in heb. En dat is wel de keerzijde, dat maakt het soms moeilijk.” De muziek van Fresku is altijd erg open, soms pijnlijk open zelfs. En toch staat hij dus soms niet open voor de wereld. “Weet je, in de studio is het veel veiliger. Als ik daar een grap maak over een rapper, of zeg ‘Theo van Gogh is mijn held niet’, dan is er op dat moment niemand die me op het matje roept. En uiteindelijk moet ik tóch op het matje komen,” zegt Fresku terwijl hij hard in de lach schiet.
“Je kan maar zo hard gaan als je kan.”
Journalisten
Dat Fresku het lastig heeft met de journalistiek is wel duidelijk. In de track Zo Doe Je Dat heeft hij het over het ‘blanke Hilversum’ waar zwarte muziek geen kans krijgt. Hiermee noemt hij niet alle journalisten racisten, maar het systeem is scheef. Ook recensenten moeten het soms ontgelden. Fresku zegt hierover: “Recensenten luisteren met als doel een recensie schrijven, terwijl je eigenlijk moet luisteren met als doel om de muziek te voelen en te begrijpen. En als dat lukt, dan pas kan je denken aan het schrijven van een recensie. Maar ja, als het je baan is, is het eigenlijk productiewerk en behandel je vervolgens iemands levenswerk als productiewerk. Sommige recensenten denken dat je gewoon een CD kunt pakken, leeg kan zuigen en een eigen stempel daarop kan drukken. En Job de Wit is voor mij wel zo’n man. En ik ben een fan van de cultuur, dus ik lees alles. Neem bijvoorbeeld Atze de Vrieze, hij is geëngageerd en zoekt dat ook op met artiesten. Dan is er een Erik Zwennes (ex-State Magazine, inmiddels werkzaam bij Top Notch, red.), die snel kijkt naar het commerciële deel en dat verhaal vertelt. En dus Job de Wit, die voor mij vooral die zure guy is. Wat ik eigenlijk hoopte was om hem te laten zien hoe het is om in het openbaar iets te doen met iemand z’n naam, simpelweg omdat je een pen hebt. Ik dacht dat hij de wrange grap wel zou vatten, maar hij kon er echt niet om lachen. En dan vraag ik me weer af ‘waarom doe ik dit?’. Want dan ben ik mijn punt wel voorbij geschoten. Ik hoopte te bereiken dat als hij de volgende keer een pen oppakt dat hij er dan anders over denkt. Maar ik ben bang dat als hij weer iets gaat schrijven, dat hij me dan kapotmaakt,” lacht Frisse een beetje schuldbewust.
“Teemong en mezelf tevreden krijgen, dat is al bijna niet te doen.”
Duitse verse
Op WOO HAH! speelde Fresku voor het eerst met een live band, wat hij vaker zal gaan doen tijdens de shows met Nooit Meer Terug. Maar halverwege het nummer Alzheimer begon Frisse ineens in het Duits te rappen, of ja, het klonk in ieder geval Duits. Op de vraag hoe dat ontstaan is schiet hij enorm hard in de lach. “Is dat Duits? Ik spreek geen woord Duits! Ik heb nooit les gehad in Duits, dus alles wat ik ken van die taal is uit films, vaak over de oorlog. Dus het enige typetje wat ik neer kon zetten was ook een soort van Hitler. Ik had die track Alzheimer helemaal af en liet hem aan Teemong horen. En op dat stuk wat nu Duits is, was ik toen nog veel te serieus aan het rappen. Hij zei tegen me dat daar de track inzakte. Ik vroeg hem: ‘Wil je er iets vets voor terug?’ maar bij mezelf dacht ik ‘Wacht jij maar, klootzak!’ Later liet ik hem dat geïmproviseerde Duits horen en halverwege dat stukje ramt hij op de spatiebalk. Hij schuift zijn stoel naar achter, kijkt me boos aan zegt: ‘What the fuck, maat?’. En het moest er op blijven staan van me. Later zijn we een keer naar België gegaan voor een show en daar wilde ik die track graag live doen. En Teemong stond van achter gewoon naar de show te kijken. Bij dat Duitse stuk stond ik met zo’n strenge vinger te wijzen terwijl ik dat rapte en mensen gingen helemaal los. En daarna gaf hij toe, dat Duitse mocht erin blijven. Vervolgens is het alsnog zo naar de master gegaan. Maar zo fokken we elkaar constant een beetje op. Het is eerst ik en hem, pas als we honderd procent tevreden zijn, dan pas de fans. En de echte fans vertrouwen daar ook op denk ik. Het heeft ook geen zin om alle fans tevreden te willen stellen, dat gaat gewoon niet. Teemong en mezelf tevreden krijgen, dat is al bijna niet te doen.”
“Teemong en ik zijn de homo-vaders van Braz geworden, we hebben hem gewoon geadopteerd.”
Braz
Iemand die steeds vaker opduikt rondom Fresku is Braz. Voor velen nog een onbekende naam, maar steeds vaker zichtbaar. Ook hij speelt een grote rol op Nooit Meer Terug. “Braz is een supermuzikale gast. Als ik een voorbeeld wil van een stuk muziek moet ik het opzoeken op Spotify of een plaat opzetten. Braz is iemand die dat gewoon kan met zijn mond. Als hij zegt dat er strings onder een stuk muziek moeten, laat hij dat meteen horen. Dan denk ik ‘Fuck die strings man, ga jij de studio in!’ Tegenwoordig heb je niet meer iemand nodig die noten kan lezen of piano kan spelen, je hebt een Braz nodig. Iemand die zó muzikaal is en gewoon de studio ik kan stappen en het voor kan zingen, hij is een vocal sampling machine. Als je kijkt naar de credits van het album, zul je zijn naam ook vaak zien staan bij de backing vocals. Het lastige voor Braz is nog om te uit te vinden wat hij gaat doen. Die man heeft zo veel talenten. Hij is een producer, een zanger, een rapper, een acteur, een wandelend hoorspel. Dat is voor mij en Teemong ontzettend geil, ik kan het niet anders zeggen. Ik kende hem vroeger alleen als rapper, hij liep altijd rond met z’n rugzak en een grote koptelefoon. Langzaam leerde ik hem beter kennen en zijn we vrienden geworden. En ik zie zoveel talenten bij hem, maar hij ziet dat niet als talenten, voor hem is dat gewoon zijn karakter. Teemong en ik zijn eigenlijk zijn homo-vaders geworden, we hebben hem gewoon geadopteerd.” Fresku schiet enorm hard in de lach. “Even all jokes aside, die jongen is onmisbaar voor ons. Ik kan niet wachten tot hij met zijn eigen projecten komt.”
De volgende stap
De eerste recensies van Nooit Meer Terug zijn erg lovend. Maar het lijkt niet genoeg voor Fresku. Hij wil verder gaan, de volgende stap zetten. “Wat ik echt graag wil is een gezicht worden. Niet binnen hiphopland, maar in Nederland. En niet om een BN’er te zijn, dat kan me gestolen worden. Maar ik vind wel dat ik de hiphopcultuur goed kan vertegenwoordigen. Ik heb veel meer creativiteit in me dan gewoon rap maken. En het liefst niet op internet, internet is te klein. Dat klinkt misschien vreemd, maar op het internet kan je dingen opzoeken die je al weet. Ik wil juist het publiek bereiken dat thuiskomt van het werk en de TV aanzet. Ik zie mezelf als opleider, ik wil mensen graag iets leren. En op TV kan je iets voorgeschoteld krijgen wat je nog niet kent en nieuwe dingen zien.”
“Terug naar leuk samen muziek maken, nooit meer terug naar die pressure. Nooit meer terug.”
Teemong
Terug naar het album, want daar zijn ook nieuwe dingen op te horen en te zien: wat opvalt als je naar de cover van Nooit Meer Terug kijkt is dat de hele plaat geproduceerd is door Teemong. Dat Fresku en Teemong een gouden duo is bewezen ze al meerdere malen, maar voorheen waren er altijd meerdere producers aanwezig op de platen van Fresku. Vanwaar nu de keuze om alleen nog met Teemong te werken? ‘’Na Maskerade wilde ik enorm graag de volgende stap maken. Ik liet op die plaat zien dat ik veel kanten heb en veel kan. En die volgende stap, ja, dat lukte maar een beetje. We hebben wel wat dingen op TV gedaan met Gino, maar daar bleef het eigenlijk bij. Daardoor zat ik behoorlijk in een dip, echt een tijd het gevoel van ‘Shit, moet ik nou echt weer een plaat gaan maken?’ en gedachtes als ‘Blijft het nou constant dit zelfde rondje?’. En dus moest ik weer een plaat gaan maken, maar veel belangrijker; ik moest dat enthousiasme weer vinden om te gaan schrijven, want dat voelde ik helemaal niet op dat moment. En in die tijd zagen Teemong en ik elkaar niet zoveel. Ik was in medialand veel in gesprek, hij was druk met het maken van clips. Op een gegeven moment heb ik tegen hem gezegd: ‘Ik denk dat we samen een plaat moeten gaan maken.’ Hij is de enige met wie ik zo’n goede klik heb, dat we muziek kunnen maken voor ons. Weer op zoek naar dat gevoel van vroeger, samen muziek maken. In de tijd dat ik in de riemenfabriek werkte, was het werken, vervolgens ‘s nachts muziek maken met Teemong en dan weer naar de fabriek. En ondanks dat dat een zwarte, donkere periode is in mijn leven, voelde ik nostalgie naar die tijd. Alles wat we daar maakten was voor ons, zonder prestatiedruk. Dat is wat deze plaat is; terug naar leuk samen muziek maken, nooit meer terug naar die pressure. Nooit meer terug.”
